Waaggebouw in Gouda

Historische Waag op de Markt

Gouda begon een jaar nadat de stad in 1667 het recht van de Waag voor vijftien jaar kreeg van de Hollandse Rekenkamer met de bouw van een waaggebouw. Het Waaggebouw bij de Markt in Gouda werd gebouwd naar een ontwerp van Pieter Post. Het ontwerp is een variant van het waaggebouw in Leiden. Aan de marktzijde is het waaggebouw versierd met een reliëf van Bartholomeus Eggers. Daarnaast liet Pieter Post de vier wapens van de Goudse burgemeesters in 1668 aanbrengen: Floris Cant, Gerard Sterre, Donatus van Groenendijck en Jacob Bonser.

Hollands classicisme

De architect Pieter Post maakte de plaatsing van de bascules en ingebruikneming niet meer mee. Hij overleed in 1669 in Den Haag. De Kaaswaag in Gouda was zijn laatste belangrijke opdracht. Eerder ontwierp hij onder meer Huis ten Bosch in Den Haag, het gebouw van de Staten van Holland in Den Haag, waar nu de Eerste Kamer in vergadering bijeenkomt en het stadhuis van Maastricht. Pieter Post was een vertegenwoordiger van het Hollands classicisme. Deze bouwstijl was tussen 1625 en 1665 de voornaamste bouwstijl in de Noordelijke Nederlanden. Het Hollands classicisme kwam voort uit de wens naar een deftiger stijl. De middenstanders en kooplieden kregen het financieel beter en wilden dat weten. Men verwachtte imposante ontwerpen van architecten, zoals Jacob van Campen (Paleis Noordeinde in Den Haag) en Philips Vingboons (Schuilkerk Sint Johannes en Ursula in de Begijnhof te Amsterdam).

Kaaswaag

Over de Nederlandse architectuur is veel te vertellen, maar ik wil nu toch terugkeren naar het Waaggebouw op de Markt in Gouda, waarvoor, volgens de geschiedschrijver Ignatius Walvis (1653-1714), eerst enkele huizen moesten worden afgebroken. Het belang van het Waaggebouw moest duidelijk zichtbaar blijven. Daarom verordonneerde de gemeente Gouda bijvoorbeeld, dat de gevel van herberg De Zalm minstens zes voet lager moest blijven dan het Waaggebouw. Eigenlijk was de hoogte van het Waaggebouw totaal overbodig. Voor het wegen van kaas voldeed de eerste verdieping. De bovenverdieping werd van 1668 tot 1907 door de schutterij gebruikt als wapenkamer. In vroeger tijd hadden niet alleen handelaren belang bij een eerlijke en onafhankelijke weeginrichting. Het gewicht vormde voor de gemeente de grondslag voor de inning van belastingen. In het Waaggebouw werden naast kaas allerlei goederen gewogen. Vanaf 1850 lag er echter alleen nog kaas in de weegschaal.

Goudse Kaas

Goudse kaas werd een wereldbegrip. Tegenwoordig is niet alle kaas die 'Goudse' genoemd wordt, afkomstig uit Gouda. Goudse kaas is een soortnaam geworden. Het is een kaas met bijzondere eigenschappen: Een Goudse kaas heeft de vorm van een wiel, weegt tussen de een en vijftien kilo en heeft een vetgehalte van minstens 48 procent. Op enkele boerderijen in de omgeving van de stad, zoals in de Krimpenerwaard, worden Goudse kazen nog op traditionele wijze gemaakt. Vroeger was dit het werk van de boerin. Een standbeeld van een kaasboerin op het plein achter De Waag herinnert ons aan de rol van de vrouw in de Nederlandse kaasgeschiedenis. In de zomermaanden wordt de Goudse kaas nog altijd verhandeld op een toeristische kaasmarkt. In het verleden stonden de pakhuizen van de kaashandelaren in de omgeving van het waaggebouw. Op de markt werden de kazen gekeurd, beklopt en geproefd: met een kaasboor werd een staafje kaas 'uitgeschroefd'. Een klein stukje werd gekeurd en de rest ging weer terug in de kaas.

Kaas- en Ambachtmuseum

Tegenwoordig is in het Waaggebouw het Kaas- en Ambachtmuseum gevestigd. U wordt hier geïnformeerd over de ambachten en producten, waarop men in de stad Gouda terecht trots is. In het Waaggebouw draagt men de kennis over kaas, kaarsen, aardewerk, Goudse pijpen en plateel uit. Met grote regelmaat worden één of meer ambachten gedemonstreerd en vaak kunt u ook zelf kaarsen maken. Zo kan een bezoek aan de stad Gouda, waar zoveel te zien is, toch nog in een doe-het-zelf-dag ontaarden.

PS

Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaardeerde nieuwsbrief staan veel tips en wetenswaardigheden over geschiedenis en cultuur waar u echt iets aan heeft. Lees Door de Nederlandse Geschiedenis en Leven in de delta als u meer wilt weten over de geschiedenis van Nederland.

Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail

Geschiedeniscolumns

Een afwisselende bundel met beschouwingen van Ruud van Capelleveen. De nadruk ligt op geschiedenis. In sommige stukken laat hij zich uit over de waan van de dag. Ruud van Capelleveen heeft de gave om geschiedenis tot leven te brengen. U zult zich niet vervelen met de artikelen van deze auteur en uren genieten van deze uitgave.
Koning Eenoog door Ruud van Capelleveen

Lees verder: geschiedenis Zuid-Holland

Zuid-Holland
Geschiedenis Gouda

Leven in de delta is een aantrekkelijke geschiedenisbundel en een reis door de tijd en door Nederland. U ziet Nederland door de ogen van een liefhebber van geschiedenis: beleef het verleden van ons land aan de hand van opzienbarende feiten en mooie verhalen.
Leven in de delta


Met 'Nederlandse kastelen: van motte tot buitenplaats' heeft Ben Hendriks een zeer toegankelijke studie geschreven over de geschiedenis van Nederlandse kastelen en het leven op kastelen door de eeuwen heen.
Nederlandse kastelen

Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.