Sabelspoort in Arnhem

Stadspoort

De Sabelspoort is een van de oudste monumenten van Arnhem. Deze stadspoort werd voor het eerst vermeld in 1357 en wordt ook wel Eusebiuspoort genoemd. Later werd het gebouw ook gebruikt om gevangenen en krankzinnigen op te sluiten en werd de poort ook wel 'Gekkentoren' genoemd. De naam Sabelspoort heeft niets met een steekwapen te maken, want 'sabel' is afgeleid van het oud-Hollandse 'savel': zand. Mogelijk lag er in de rivier een zandbank. Historici nemen aan dat via deze poort zand werd aangevoerd in Arnhem.

Verdediging

De Sabelspoort is één van de vier stadspoorten die Arnhem ooit had. De andere poorten van Arnhem waren de Janspoort, de Rijnpoort en de Velperpoort. De Sabelspoort maakte deel uit van een burcht die omringd was door een hoge muur. De poort heeft eeuwenlang de functie van verdedigingswerk gehad. In 1619 werden de vestingwerken van Arnhem verbeterd. Dit gebeurde onder leiding van de waterbouwkundige Simon Stevin. De Sabelspoort werd een onderdeel van een rondeel, het 'Galgenbolwerk'. Dit verdedigingswerk voorzag in een buitenpoort met voorpoort en ophaalbrug en een binnenpoort die door twee torens werd geflankeerd. In de omschrijving van deze binnenpoort herkennen wij de Sabelspoort.

Bouwstijl

Het in 1357 genoemde poortgebouw werd verschillende keren verbouwd. In 1440 werden de twee torens vervangen. De poort werd zeven jaar later voorzien van een tweede verdieping. Het poortgebouw kreeg in 1642 aan de stadszijde een gevel in de classicistische stijl. Het ontwerp was van stadsbouwmeester Ariën Verhoeff. Het stevige karakter van het verdedigingswerk bleef grotendeels behouden: de torens behielden een middeleeuwse uitstraling.

Verdedigingswerken

De stadspoort werd in de jaren die volgden steeds meer ingesloten door huizen. In 1808 gaf koning Lodewijk Napoleon Arnhem toestemming om de verdedigingswerken buiten de stadsmuur te slechten. Het rondeel bij de Sabelspoort verdween toen en later, bij de stadsuitbreidingen in 1829 en 1853, werd het grootste deel van de resterende verdedigingswerken in Arnhem gesloopt.

Herbouw

Tijdens de Slag om Arnhem in 1944 werd de omgeving van de Sabelspoort ernstig beschadigd. De poort bleef wonderlijk genoeg redelijk intact. De ruïnes van de huizen bij de Markt werden afgebroken en vervangen door bestuursgebouwen. Pal naast de Sabelspoort kwam in 1952 het Provinciehuis van Gelderland. De poort werd bij deze gelegenheid door stadsarchitect C.E. Alexander en de architect van het Provinciehuis, J.J.M. Vegter, herbouwd, zodat het vanaf 1954 onderdeel ging uitmaken van het Huis der Provincie. De poort bleef nog lang in bezit van de gemeente. De provincie nam de Sabelspoort in de zomer van 2007 voor een euro over.

PS

Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaardeerde nieuwsbrief schenken wij regelmatig aandacht aan de geschiedenis van Arnhem. Lees meer over de geschiedenis van Arnhem. Ons interessante e-book over de geschiedenis van Arnhem is een aanrader. Deze stad heeft veel te bieden. Arnhem speelde al in de vijftiende eeuw een belangrijke rol.

Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail

Gerelateerd: geschiedenis Arnhem

Gelderland
Geschiedenis Arnhem
Arnhem A/Z

Arnhem is de stad die tijdens de Tweede Wereldoorlog de speerpunt vormde tijdens Operatie Market Garden. Hierbij bleek de verovering van de Rijnbrug in het centrum van Arnhem 'een brug te ver'. De Slag om Arnhem en de gevolgen hiervan ontbreken natuurlijk niet in deze uitgave. Arnhem heeft echter veel meer te bieden, dan enkel oorlogsherinneringen. De stad speelde al een belangrijke rol in de vijftiende eeuw.
Arnhem: Geschiedenis en wetenswaardigheden


Deze uitgave over Gelderland van Ruud van Capelleveen is zeker niet saai te noemen. Gelderland heeft een rijke geschiedenis en ook landschappelijk veel te bieden. De auteur informeert u op onderhoudende wijze over de geschiedenis en wetenswaardigheden van de honderdvijftig meest interessantste plaatsen in Gelderland.
Bezienswaardigheden in Gelderland

Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.