Willem Hendrik Dullert (1817-1881)

Een Arnhems burger bij uitnemendheid

Willem Hendrik Dullert, lid en voorzitter van de Tweede Kamer, liet na zijn overlijden zijn vermogen na aan een stichting die de behoefte van de arme ingezetenen van Arnhem moest lenigen: de Dullertstichting. Willem Hendrik Dullert was een telg uit een geslacht van Arnhemse leerlooiers. Zijn vader verkocht zijn bedrijf in 1855, toen hij 65 jaar werd. "Met de opbrengst kocht hij landerijen, boerderijen en grond, vooral in de Betuwe, geheel volgens het beleggingspatroon van de toenmalige kapitaalbezitter," schreef Jan Brabers in zijn interessante studie over W.H. Dullert.

Latijnse school

Willem Dullert kon goed leren. Hij doorliep zonder moeite de Latijnse school in Arnhem en ging daarna rechten studeren in Leiden. De Rechtenfaculteit had in de negentiende eeuw veruit de meeste leerlingen. De helft van de studenten in Leiden studeerde rechten. Johannes Kneppelhout (1814-1885) studeerde ook in Leiden en legde het leven van het studentenleven in een reeks humoristische zedenschetsen vast onder het pseudoniem Klikspaan. Van Klikspaan verschenen drie reeksen zedenschetsen, die bekend raakten onder de titel 'Studentenschetsen'. Dullert en Kneppelhout moeten elkaar zeker gekend hebben. In Leiden leerde Willem Dullert ook Johan Rudolph Thorbecke kennen (1798-1872).

Thorbecke

Johan Rudolf Thorbecke was sinds 1831 hoogleraar diplomatieke en staatkundige geschiedenis en burgerlijk recht. Thorbecke liet een frisse wind door de rechtsgeleerde faculteit waaien. "Voor Thorbecke stond de wet tot het recht als een voorbijgaand verschijnsel tot een eeuwige bron. Het recht werd gevonden, niet gemaakt. Zijn methode was die van de vergelijkende en historische interpretatie." Volgens de historicus Jan Brabers gaf Thorbecke onder andere college over de grondwet. Hieruit zou later de publicatie 'Aantekeningen op de Grondwet (1839) voortkomen. In 1848 vroeg koning Willem II aan Thorbecke een nieuwe Nederlandse grondwet te schrijven. In Londen publiceerden Karl Marx en Friedrich Engels het 'Communistisch manifest' en overal in Europa braken volksopstanden uit. Willem II was bang dat ook het Nederlandse volk in opstand zou komen en koos voor de vlucht naar voren: Thorbecke moest een nieuwe moderne grondwet schijven, waarin werd voorzien in meer rechten voor de burgers. "Bij de student Dullert ontlook een grote bewondering voor Thorbecke, die hij levenslang zou koesteren."

Advocaat en Thorbeckiaan

Dullert behaalde in 1838 zijn kandidaatsexamen, in 1839 zijn doctoraal en in 1840 promoveerde hij cum laude met de dissertatie 'De Pollicitationibus' (over de belofte). Na zijn studie keerde W.H. Dullert terug naar Arnhem, waar hij zich inschreef als advocaat en procureur. Al snel zal hem duidelijk geworden zijn dat zijn roeping niet lag in de advocatuur. Vermoedelijk heeft Thorbecke Dullert overgehaald om zich kandidaat te stellen voor een Kamerlidmaatschap. Thorbecke prees Dullert aan als "een man van karakter en van onze beginselen." De Kamer telde toen 68 leden die gekozen werden in evenveel kieskringen. Via de kieskring in Zutphen kwam Dullert in de Tweede Kamer. Jonge liberalen als Dullert werden Thorbeckianen genoemd. De Thorbeckianen streefden naar liberalisering van het economisch leven. Zij wilden tollen, accijnzen en heffingen afschaffen. Deze liberalen vonden dat de overheid zich in het economische en maatschappelijke leven terughoudend moest opstellen en de burger moest zich vrij kunnen ontplooien. Thorbeckianen waren kritisch over overheidsuitgaven. Hierbij werden ook de uitgaven voor defensie niet ontzien.

Kamerlid en Kamervoorziter

Dullert ontpopte zich in de Tweede Kamer als een kundig jurist en waterstaatsdeskundige. Hij had een grote kennis van het reglement van orde en had een welluidende stem, waarmee hij vaak als rapporteur over wetsvoorstellen optrad voor de liberalen. Vanaf 1869 was hij twaalf jaar Tweede Kamervoorzitter. Dullert was een uiterst onpartijdige en soepele voorzitter. Hij werd door iedereen geroemd. Willem Dullert verlangde debat en "gezamenlijke pogingen tot bevordering van het algemeen belang." Geestverwanten kwamen veel bij hem over de vloer.
'In de Tweede Kamer' gaf na zijn overlijden een portret van zijn verschijning: "De heer Dullert is middelmatig van gestalte en vrij gezet; zijn merkwaardig glanzend donkerbruin haar, in het midden gescheiden, zit onberispelijk net, ofschoon het thans, even als de bakkebaarden, begint te grijzen. Zijn blozend gelaat staat meestal vriendelijk, zijn ogen zijn donker. Als hij begint te spreken weifelt hij wat maar weldra gaat dit over en dan vloeien de woorden hem vlug, zij het niet sierlijk, van de lippen."
Dullert was een plichtsgetrouw mens. "Zeer zelden is hij uit de Kamer afwezig, trouw bezet hij zijn hoge zetel tegenover de ministerstafel. Zwart gerokt ziet men hem daar tussen de griffier en de oudste commiesgriffier aan zijn bureau bel of hamer hanteren, of wel de agenda, de sprekers- of de presentielijst raadplegen en, bij de aanvang van iedere stemming, het nummer uit de bus trekken, dat op de presentielijst de naam aanwijst van het lid, die het eerst door hem moet opgeroepen worden om voor of tegen uit te brengen," schreef een tijdgenoot.

Gemeenteraadslid

De rijke vrijgezel bleef een huis in Arnhem aanhouden. Van 1857 tot zijn dood in 1881 combineerde Dullert het Tweede Kamerlidmaatschap met de functie van gemeenteraadslid in zijn geboorteplaats Arnhem. "Wanneer de Kamer uiteen is, spoedt de heer Dullert zich naar Arnhem, zijn woon- en geboorteplaats, die hem na aan het hart ligt," vermeldde het portret dat na zijn overlijden in 1881 verscheen.
Dullert had veel vrienden in Arnhem. Bovendien vervulde hij enkele bestuursfuncties in Arnhem. In 1871 werd hij op voorspraak van de gemeenteraad bestuurslid van de Drie Gasthuizen. Zijn vrije tijd bracht hij door met wandelen, paardrijden en vissen.
In de gemeenteraad had Dullert een voorliefde voor de aanleg van de Rijnkade, de uitgifte van grond voor begraafplaatsen, de bouw en de verbetering van de gasfabriek, de aanleg en financiering van spoorwegen en de aanleg van de waterleiding. Dullert was 240 keer aanwezig bij vergaderingen van de gemeenteraad. Hij moest 299 keer verstek laten gaan, omdat zijn primaire taak in de landspolitiek om zijn aandacht vroeg. In 178 van die 240 vergaderingen voerde Dullert, volgens Jan Brabers, het woord. In de Arnhemse gemeenteraad sprak hij in bijna vijfentwintig jaar over 450 verschillende onderwerpen.

Herinnering

Aan het einde van zijn leven leed Willem Dullert aan een vorm van suikerziekte. In februari verslechterde zijn toestand, nadat hij koudvuur had opgelopen door een voetwond. Dullert kreeg hevige koorts. De plaatselijke krant hield de Arnhemmers op de hoogte: "De toestand van de heer Dullert is nog dezelfde. Op herstel bestaat geen hoop." Dullert overleed op 24 februari 1881 in het bijzijn van drie vrienden. "Vaarwel Dullert! Uw nagedachtenis zal door ons hoog in ere worden gehouden. Uw voorbeeld zij ons een baken in zee, een schitterende ster aan de bewolkte hemel. Vaarwel!" Niet iedereen zal dit slotakkoord van Cremers, de vervanger van Dullert in de Tweede Kamer, hebben kunnen horen, schreef Brabers. De belangstelling voor de begrafenis was enorm.
Willem Dullert had zijn vriend Henny tot erfgenaam van zijn vermogen benoemd, met de verplichting om zijn nalatenschap aan te wenden voor een 'Dullert-stichting'. Daarnaast liet hij bij testament aanzienlijke sommen na aan goede doelen, zoals doofstommen- en blindeninstituten. Het grootste deel van zijn vermogen vormde de basis voor de Dullertsstichting. De Dullertsstichting kreeg als doel om personen of groepen die in moeilijke omstandigheden verkeren te steunen. Voorbeelden van deze hulp zijn: huishoudelijke noodzaken, psychologische en medische hulp, vakanties en schuldhulpverlening.
Meer over deze bijzondere Arnhemmer kunt u lezen in de uitgave 'Een Arnhems burger bij uitnemendheid: Levensbericht van W.H. Dullert 1817-1881' van Jan Brabers (ISBN 978-90-8704-204-2). Dit interessante boekje bevat niet alleen veel informatie over Willem Dullert maar ook over het studentenleven in Leiden, de politiek en het leven in Arnhem in de negentiende eeuw. 'Een Arnhems burger bij uitnemendheid' verscheen op initiatief van de nog altijd bestaande Dullertstichting in Arnhem.

PS

Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaardeerde nieuwsbrief schenken wij regelmatig aandacht aan de geschiedenis van Arnhem. Lees meer over de geschiedenis van Arnhem. Ons interessante e-book over de geschiedenis van Arnhem is een aanrader. Deze stad heeft veel te bieden. Arnhem speelde al in de vijftiende eeuw een belangrijke rol.

Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail

Gerelateerd: geschiedenis Arnhem

Gelderland
Geschiedenis Arnhem
Arnhem A/Z

Arnhem is de stad die tijdens de Tweede Wereldoorlog de speerpunt vormde tijdens Operatie Market Garden. Hierbij bleek de verovering van de Rijnbrug in het centrum van Arnhem 'een brug te ver'. De Slag om Arnhem en de gevolgen hiervan ontbreken natuurlijk niet in deze uitgave. Arnhem heeft echter veel meer te bieden, dan enkel oorlogsherinneringen. De stad speelde al een belangrijke rol in de vijftiende eeuw.
Arnhem: Geschiedenis en wetenswaardigheden


Deze uitgave over Gelderland van Ruud van Capelleveen is zeker niet saai te noemen. Gelderland heeft een rijke geschiedenis en ook landschappelijk veel te bieden. De auteur informeert u op onderhoudende wijze over de geschiedenis en wetenswaardigheden van de honderdvijftig meest interessantste plaatsen in Gelderland.
Bezienswaardigheden in Gelderland

Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.