Kerkboog aan de Grote Markt in Nijmegen

Markant pand aan de Grote Markt

Vanaf de Grote Markt verschaft de Kerkboog u toegang tot het Sint-Stevenskerkhof. De Kerkboog die ook wel Stevenspoortje wordt genoemd, ligt in de gevelwand aan de westzijde van de Grote Markt, dat gedomineerd wordt door het Waaggebouw. De huizen bij de poort hebben vroeger deel uitgemaakt van het Gewandhuis of Lakenhal. In de middeleeuwen was de Sint-Stevenskerk alleen toegankelijk via een kleine doorgang in dit gebouw, dat in 1382 voor het eerst werd genoemd in het stedelijk rekenboek. Toen het belang van de lakenhandel in de zestiende eeuw terugliep, werd dit aangegrepen om de Sint-Stevenskerk vanaf de grote Markt een grootsere entree te geven.

Lakenhandel

Nijmegen had in de late middeleeuwen veel te danken aan de lakenhandel en dit werd tot uitdrukking gebracht in het pand dat een centrale rol speelde in deze handel. De voorgevel van het Gewandhuis bestond op de begane grond uit een open galerij die door arcaden werd begrensd. Daarboven waren een reeks vensters en een borstwering met arkeltorentjes en kantelen aangebracht. Op deze verdieping speelde zich de eigenlijke lakenhandel af, maar deze ruimten deden ook dienst als wijnhuis en ontvangstruimte van de gemeente. Het Gewandhuis was 54 meter breed. De galerij op de begane grond werd aan winkeliers verpacht.

Claes die Waele

Rond 1542 werden twee segmenten van het Gewandhuis gesloopt om plaats te maken voor een indrukwekkende poort. Het ontwerp hiervoor werd gemaakt door de uit Rhenen afkomstige bouwmeester Claes die Waele. Hij gaf het uitwendige een totaal nieuw aanzien. De open galerij op de begane grond werd gesloten, de individuele panden kregen nieuwe voorgevels en een deel van de hardstenen pijlers verdween in de scheidingsmuren. Een aantal daarvan is echter nog steeds te zien in de panden naast de kerkboog. De boog werd vergroot en de begane grond kreeg het huidige aanzien.

Thomas Singendonck

Het gebouw verloor in 1600 haar openbare functie. Toen het stadswijnhuis was opgedoekt, konden ook de panden op de eerste verdieping worden verkaveld. Hierdoor werden de huizen naast de doorgang naar de Sint-Stevenskerk losgekoppeld van de Kerkboog. De Kerkboog kreeg in 1605 een nieuwe topgevel. Het ontwerp werd gemaakt door Thomas Singendonck. Deze bouwmeester plaatste boven de kerkbogen twee cartouches van natuursteen met de Latijnse teksten: "door eensgezindheid groeit het kleine, door tweedracht gaat het grote ten onder" (links) en "gelukkig het volk, dat hoop stelt op zijn Heer" (rechts).

Chirurgijnsgilde

Singendonck versierde de pijler in het midden van de Kerkboog met een leeuw en het stadswapen. Aan de zijde van het Sint-Stevenskerkhof bouwde men in 1607 een spiltrap naar de ruimte boven de doorgang. In deze bovenetage kwam in 1613 het chirurgijnsgilde, dat het als vergaderruimte en snijkamer gebruikte. Hier vonden onder toezicht van de stadsdokter operaties plaats zoals amputaties, het verwijderen van gezwellen en aderlatingen. In latere jaren gaven de chirurgijns hier ook college; het was van 1656 tot 1678 de medische faculteit van de Kwartierlijke Academie. De chirurgijnen verbleven tot ver in de negentiende eeuw in de ruimte boven de Kerkboog.

Recente geschiedenis

De Kerkboog werd vanaf 1880 door de gemeente in gebruik genomen. Onder leiding van Jan Jacob Weve begon Nijmegen in 1885 aan een restauratie. Hierbij werd de 16-eeuwse zonnewijzer verwijderd en plaatste men in de achtergevel een zandstenen reliëf van Henri Leeuw met twee leeuwen die het stadswapen van Nijmegen dragen. Na de restauratie werd de voormalige chirurgijnskamer gebruikt door twee architecten en daarna door de geneeskundige dienst van Nijmegen. De Kerkboog liep tijdens de Tweede Wereldoorlog niet veel schade op. De gemeente liet het pand in 1955 en 1972 opknappen. In 1972 kreeg de ruimte boven de kerkboog een woonbestemming.

PS

Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaardeerde nieuwsbrief schenken wij regelmatig aandacht aan de geschiedenis en de monumenten in de prachtige dorpen en steden van Gelderland. Lees Nijmegen: Geschiedenis en wetenswaardigheden om meer te weten te komen over deze oude Nederlandse stad. Ook mensen die Nijmegen goed kennen zullen verrast worden met deze interessante uitgave over de Keizerstad aan de Waal. De Kerkboog aan de Grote Markt komt ook voor in onze uitgave Nijmegen: Geschiedenis en wetenswaardigheden.

Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail

Lees verder: geschiedenis Nijmegen

Gelderland
Nijmegen
Monumenten in Nijmegen

De rijke geschiedenis en de schoonheid van de oude Keizerstad is door Ruud van Capelleveen op een toegankelijke manier beschreven. 'Nijmegen: Geschiedenis en wetenswaardigheden' is niet alleen een goede aankoop voor geïnteresseerden die de stad willen bezoeken. Ook mensen die de stad goed menen te kennen zullen verrast worden door de laatste inzichten en de wetenswaardigheden die de auteur aanreikt.
Nijmegen


Deze uitgave over Gelderland van Ruud van Capelleveen is zeker niet saai te noemen. Gelderland heeft een rijke geschiedenis en ook landschappelijk veel te bieden. De auteur informeert u op onderhoudende wijze over de geschiedenis en wetenswaardigheden van de honderdvijftig meest interessantste plaatsen in Gelderland.
Bezienswaardigheden in Gelderland

Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.