Jaren dertig: Economische crisis

Wereldeconomie

De Nederlandse economie was nauw met de wereldeconomie verbonden. Hierdoor kon Nederland zich niet onttrekken aan de depressie. Door de prijsverlaging van de industriële goederen daalden ook de prijzen van agrarische producten. Met protectionistische maatregelen probeerden de regeringen de eigen economie te beschermen. De regering trachtte de bevolking enthousiast te maken voor het kopen van 'Hollandsche waar'. Voor een groeiend deel van de burgers viel er echter niets te kiezen. Zij werden werkloos en kregen net genoeg steun om de huur te betalen en voedsel te kopen.

Colijn

In de jaren dertig gaf Hendrik Colijn (1869-1944) leiding aan vier kabinetten. Na een militaire loopbaan maakte hij carrière bij de Bataafse Petroleummaatschappij, een dochterbedrijf van Shell. Na het overlijden van Abraham Kuyper werd Colijn de leider van de ARP. In 1925 werd Hendrik Colijn premier en minister van Financiën. Kabinet-Colijn 1 hield het slechts kort uit. Het kabinet viel over een amendement dat doel had om de gelden voor het gezantschap bij de paus te schrappen. Het bleef onrustig in Den Haag: na een korte zittingstijd van kabinet-De Geer werd Ruijs de Beerenbrouck minister-president.

Crisiskabinet

Na de verkiezingen in 1933 vormde Colijn een crisiskabinet. Bestrijding van overheidsuitgaven vormde de kern van het politieke beleid van Colijn. De Nederlandse regering hield vast aan de gouden standaard. De waarde van de Nederlandse gulden moest worden beschermd door een vaste verhouding aan te houden tussen de geldhoeveelheid en het goud in de Nederlandse Bank. Terwijl in het buitenland de geldpersen werden aangezet, bezuinigde de Nederlandse regering onder leiding van Colijn op ambtenarensalarissen, onderwijs en werklozensteun.

Jordaanoproer

De werklozen moesten zich elke dag melden om te voorkomen dat zij steun trokken en tegelijkertijd zwart werkten. De rijen voor de stempelkantoren groeiden gestaag, toch reageerde de bevolking in het algemeen rustig op de ontstane situatie. Alleen in 1934 kwam het tot gewelddadigheden. Er ontstond onrust bij het stempelkantoor toen het steunbedrag was verlaagd. De gewelddadigheden in de Jordaan zijn niet alleen te wijten aan de vermindering van de steun aan de werklozen. Het was een samenloop van omstandigheden. Op 4 juli 1934 kwamen de communisten bij elkaar in De Harmonie aan de Rozengracht. Die avond zou ook de NSB een bijeenkomst houden in de Indische Buurt. Door het overlijden van prins Hendrik werd de vergadering van de NSB afgelast. De tegenstanders van de NSB gingen nu demonstreren tegen de verlaging van de werkloosheidsuitkering. Toen de demonstranten werden tegengehouden door de politie, ontstond een gevecht waarbij stenen en dakpannen naar de politie werden gegooid en politieagenten gebruik maakten van hun vuurwapen.

Volksopstand

De volgende dag brak een volksopstand in de Jordaan uit. Na enkele dagen gelastte Hendrik Colijn een harder optreden van de politie in Amsterdam. De pers van de communistische krant De Tribune werd onklaar gemaakt en het leger werd ingezet. In november 1934 rapporteerde de Amsterdamse hoofdcommissaris Hendrik Versteeg (1878-1954) over het Jordaanoproer: vijf doden, 56 mensen raakten zwaargewond en er werden in Amsterdam 107 arrestaties verricht. Andere bronnen spraken over zeven doden en tweehonderd gewonden. Het stadsbestuur asfalteerde de straten in de Jordaan, zodat bij een volgende schermutseling niet meer met stenen kon worden gegooid.

PS

Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaardeerde nieuwsbrief staan veel tips en wetenswaardigheden over geschiedenis en cultuur waar u echt iets aan heeft. Lees Door de Nederlandse Geschiedenis en Leven in de delta als u meer wilt weten over de geschiedenis van Nederland.

Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail

Lees verder: meer geschiedenis

Hoofdpagina Geschiedenis
Beurskrach en jaren dertig
Jaren dertig: Plan van Arbeid

Leven in de delta is een aantrekkelijke geschiedenisbundel en een reis door de tijd en door Nederland. U ziet Nederland door de ogen van een liefhebber van geschiedenis: beleef het verleden van ons land aan de hand van opzienbarende feiten en mooie verhalen.
Leven in de delta


Met 'Nederlandse kastelen: van motte tot buitenplaats' heeft Ben Hendriks een zeer toegankelijke studie geschreven over de geschiedenis van Nederlandse kastelen en het leven op kastelen door de eeuwen heen.
Nederlandse kastelen

Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.