Watergeuzen veroveren Den Briel

Willem van Oranje

In 1568 behaalde Willem van Oranje een eerste succes met de Slag bij Heiligerlee. Vier jaar later volgde de inname van Den Briel door de Watergeuzen. Voor deze overwinning kreeg de prins wel erkenning, maar hij had daar niets voor gedaan. De inname van Den Briel kan geheel op het conto van de Watergeuzen geschreven worden.

Papenhaat

Het legertje van de Watergeuzen bestond uit gevluchte protestanten met een grote 'papenhaat'. Zij voerden een door Willem van Oranje gelegaliseerde kaapvaart uit voor de Hollandse kust. De prins hoopte hiermee revenuen te vergaren voor zijn strijd tegen de Spaanse koning Filips II, maar de Watergeuzen dachten vooral aan eigen belang.

Watergeuzen

"Sommige geuzen waren van bedenkelijk allooi," schreef Arie Wilschut. "Ze vertoonden in elk geval weinig scrupules bij hun optreden dat neerkwam op roven en plunderen." Willem van Oranje had geen enkele controle over deze plunderaars. De Watergeuzen kaapten niet alleen schepen. Zij gingen ook regelmatig aan land. Deze aanvallen op het territorium beschouwde de hertog van Alva als een grote smet op zijn staat van dienst. Alva wilde daarom graag van de Watergeuzen af. De hertog zette in het voorjaar van 1572 de vorsten aan de Noordzee onder druk om geen geuzen meer toe te laten in hun havens. Ook koningin Elizabeth van Engeland sloot nu de havens voor de Watergeuzen. De geuzen hadden nu geen thuishavens meer. Alva zal nog vaak hebben teruggedacht aan zijn besluit om de geuzen in het nauw te drijven, want deze beslissing leidde tot een versnelling in de opstand van de noordelijke provincies.

Jan Coppelstock

Met een vloot van enkele tientallen schepen kwamen de Watergeuzen onder aanvoering van de heer Willem II van der Marck Lumey op 1 april 1572 naar Den Briel. Dit was een oud en enigszins verlopen havenstadje aan de monding van de Maas. De voorraden op de schepen waren op. De bemanning, ongeveer duizend man, leed honger. De Watergeuzen gingen voor anker bij het eiland Voorne. Den Briel leek een gemakkelijke prooi. De stad werd nauwelijks door de Spanjaarden verdedigd.
Jan Coppelstock, de veerman die de verbinding over de Maas bij Maassluis onderhield, voer naar het admiraalsschip van de geuzen. Lumey stuurde Coppelstock met een boodschap naar de burgemeesters en het vroedschap van Den Briel. De Watergeuzen eisten de overgave van de stad "in naam van Oranje". In het stadhuis was men radeloos. Wat te doen? Overgave aan de Watergeuzen betekende immers de wraak van Alva. De Watergeuzen waren met vijfduizend man, vertelde Jan Coppelstock erbij. Desondanks kon men niet tot een besluit komen.

Inname Den Briel

Na twee uur hadden de bestuurders van Den Briel nog geen beslissing genomen. Ondertussen raakte het geduld van de Watergeuzen op. Willem Lumey ging met zijn eerste soldaten aan wal. In de stad raakte men in paniek. Door de poort aan de zuidkant van de stad, buiten het zicht van de geuzen, ontsnapten monniken, priesters en andere katholieken. Zij namen een verstandig besluit, want even later ramden de Watergeuzen de poort aan de noordkant. Den Briel werd geplunderd. Geuzen liepen in priestergewaden over straat, de drankvoorraad werd opgedronken en de vrouwen kregen het zwaar te verduren. Blois van Treslong voorkwam dat Den Briel in brand werd gestoken. Hij stelde voor om deze stad als thuishaven te gaan gebruiken. Zijn voorstel werd aangenomen door Lumey en zo bleef Den Briel behouden voor Oranje.

Dordrecht

Na de verovering van Den Briel door de Watergeuzen volgden zesentwintig Zeeuwse en Hollandse stadsbesturen het Brielse voorbeeld: zij sloten zich aan bij de opstand, die door Willem van Oranje was ontketend.
De overname van Den Briel had nog een gevolg. In juli kwamen de vertegenwoordigers van twaalf opstandige steden in Dordrecht bijeen voor de eerste vergadering van de Staten van Holland, die niet door de vorst bijeengeroepen was. Het was een revolutionaire daad. De opstandige steden kondigden godsdienstvrijheid af en benoemden Willem van Oranje als stadhouder.

PS

Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaardeerde nieuwsbrief staan veel tips en wetenswaardigheden over geschiedenis en cultuur waar u echt iets aan heeft. Lees Door de Nederlandse Geschiedenis en Leven in de delta als u meer wilt weten over de geschiedenis van Nederland. Watergeuzen veroveren Den Briel staat ook in de interessante bundel 'Nederland in verleden tijd'.

Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail

Door de Nederlandse geschiedenis

'Door de Nederlandse geschiedenis' is een bundeling van de beste artikelen van Ruud van Capelleveen over de geschiedenis van Nederland. Deze auteur toont aan dat geschiedenis buitengewoon verfrissend en boeiend kan zijn.
Door de Nederlandse geschiedenis

Lees verder: meer geschiedenis

Hoofdpagina Geschiedenis
Tachtigjarige Oorlog

Leven in de delta is een aantrekkelijke geschiedenisbundel en een reis door de tijd en door Nederland. U ziet Nederland door de ogen van een liefhebber van geschiedenis: beleef het verleden van ons land aan de hand van opzienbarende feiten en mooie verhalen.
Leven in de delta


Met 'Nederlandse kastelen: van motte tot buitenplaats' heeft Ben Hendriks een zeer toegankelijke studie geschreven over de geschiedenis van Nederlandse kastelen en het leven op kastelen door de eeuwen heen.
Nederlandse kastelen

Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.