Kasteel Batenburg

Ronde vorm

Het kasteel van Batenburg werd gebouwd in een ronde vorm. Dit wijst op een hoge ouderdom, want de eerste kastelen hier te lande werden in een ronde vorm gebouwd. Pas na de kruistochten verkreeg men het inzicht dat een vierkant kasteel beter verdedigbaar was, omdat men vanaf de torens de buitenzijde van de muren beter in de gaten kon houden en een eventuele vijand daarom beter kon bestrijden. Er zijn in Nederland meer kastelen met een ronde vorm, zoals bij voorbeeld het slot Teijlingen bij Voorhout en de burcht van Horn in het Maasdal; beide worden ook tot de oudste burchten in ons land gerekend. Veel ronde burchten zijn ontstaan uit een oorspronkelijke motte.

Heren van Batenburg

Die hoge ouderdom van het kasteel komt ook overeen met het verschijnen van de eerste leden van het geslacht van Batenburg, want al in de elfde eeuw kwamen er heren van Batenburg voor. Als stichters van Batenburg worden Arnaldus en Theodoricus aangemerkt, die in de twaalfde eeuw leefden. Zij hebben de motte van Batenburg aangelegd en er een vierkante toren op gebouwd. Dit geslacht bezat destijds een grote macht. De ligging van het slot op de grens van Brabant en Gelre was hiervan de oorzaak.
Maar het geslacht van Batenburg stierf in de veertiende eeuw uit en het slot kwam door huwelijk in handen van het geslacht Bronkhorst, dat zo vele jaren in onmin leefde met de Heeckerens. Deze familie liet in de veertiende eeuw een nieuwe ringmuur om het kasteel optrekken. Hierbij kregen de bakstenen lagen de typische lichte banden, de speklagen. Omstreeks 1600 werden de woonvleugels gebouwd, die ook uitgevoerd werden met speklagen. Later in deze eeuw verrees de westelijke woonvleugel.
Vooral in de periode van de familie van Bronkhorst heeft het kasteel veel te lijden gehad van oorlogshandelingen. Batenburg werd verschillende malen belegerd en liep daarbij soms zware verwoestingen op, maar steeds weer volgde herstel.

Heren van Horne

In de zeventiende eeuw werden de heren van Horne eigenaren van kasteel Batenburg, maar de leden van deze familie hebben het kasteel nauwelijks bewoond.

Graven van Bentheim

Na het geslacht van Horne werden de graven van Bentheim, die afkomstig waren van het kasteel Bentheim, dat bij Oldenzaal, net over de grens met Duitsland ligt, door vererving eigenaren van Batenburg. Ook zij lieten zich niet al te vaak in Batenburg zien, waardoor het kasteel in een verwaarloosde toestand raakte. In 1794 werd het kasteel bezet door Franse troepen, die naar Nederland waren gekomen om hier vrijheid, gelijkheid en broederschap te komen brengen. Zij maakten van kasteel Batenburg - door brandstichting - een ruïne, die nooit meer werd opgebouwd. De ruïne werd jarenlang door de Batenburgers gebruikt als steengroeve voor het bouwen of repareren van hun huizen. Het kasteel raakte op die manier steeds verder in verval.

Vrienden der Geldersche Kasteelen

Tot na de Tweede Wereldoorlog is het kasteel van Batenburg steeds door vererving in andere handen overgegaan. Omdat het kasteel na de Tweede Wereldoorlog als vijandelijk bezit werd aangemerkt, werd het in 1945 door de Nederlandse Staat in beslag genomen en in 1953 voor een symbolisch bedrag overgedragen aan de Stichting Vrienden der Geldersche Kasteelen. Nadat de stichting de ruïne in beheer kreeg, heeft zij eerst het muurwerk afgedekt om verder verval te voorkomen. Later werden uitgebreide herstelwerkzaamheden uitgevoerd om het verval van de ruïne te stoppen.

Schilderachtige ruïne

Het kasteel van Batenburg is nu een schilderachtige ruïne. De resten bestaan nu uit opgaand muurwerk van het poortgebouw en van enkele torens. Vooral van de westelijke toren staat nog een flinke brok overeind. Dit stuk metselwerk laat zien dat het kasteel vroeger over zware torens beschikte. De ruïne ziet er nog fraai uit, dank zij het muurwerk, dat bestaat uit rode baksteen, afgewisseld met lagen witgele mergelsteen.

Legenden

Er doen verschillende legenden de ronde over de ruïne van het kasteel van Batenburg. Zo zou de stichter Bato zijn, de naamgever van de stam der Bataven, maar dat lijkt wel wat vroeg in de tijd. Ook zou Willibrordus hier in de zevende eeuw hebben vertoefd tijdens zijn bekeringswerkzaamheden. En dan de belangrijkste bewoner van Batenburg: Faust. De bekende alchemist zou hier zijn pact met de duivel hebben gesloten, maar helaas claimt ook het kasteel van Waardenburg in de Betuwe deze historie.

Ligging

De ruïne van Batenburg ligt aan de noordzijde van het kleine stadje. Maar enkele keren per jaar wordt de ruïne opengesteld voor bezichtiging. Vanaf de weg kunnen de overblijfselen van het kasteel echter uitstekend worden bezichtigd, want je kunt er voor een deel langs lopen. Op die manier kan toch een goed idee worden gekregen van de constructie van wat ooit een machtige burcht moet zijn geweest.
Batenburg maakt tegenwoordig deel uit van de gemeente Wijchen. Het kleine stadje Batenburg ligt aan de Maasdijk ten zuidwesten van het dorp Wijchen.

Batenburg

De mooiste methode om het schilderachtige plaatsje Batenburg in Gelderland te bereiken is via de kronkelige Maasdijk. Ik heb deze weg, komende uit Wijchen, velen malen afgelegd. Net voor het stadje passeer je een korenmolen die hoog op de dijk gelegen veel wind vangt. Dan gaat het even later stijl naar beneden en zie je aan de rechterkant de ruïnes van het ooit imponerende kasteel van Batenburg al liggen.
Kasteel Batenburg

PS

Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaardeerde nieuwsbrief schenken we veel aandacht aan kastelen. Lees Nederlandse kastelen: van motte tot buitenplaats als u meer wilt weten over de geschiedenis van Nederlandse kastelen en het leven op kastelen door de eeuwen heen. Kasteel Batenburg is opgenomen in Kastelen in Nederland.

Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail

Kastelen in Nederland 5

Ben Hendriks toont in 'Kastelen in Nederland' de mooiste en interessantste kastelen en buitenplaatsen van Nederland. Ook deze uitgave is weer een genot voor de liefhebber van Nederlandse kastelen. Ben Hendriks laat weer zien dat er in ons land talrijke pareltjes staan.
Kastelen in Nederland 5

Literatuur

Dorian Krans en Hans Mils, Kastelengids van Nederland, Middeleeuwen, Haarlem, 1979.

F.M. Eliëns en J. Harenberg, Middeleeuwse kastelen van Gelderland, Delft, 1984.

J.C. Bierens de Haan en J.R. Jas, Geldersche Kasteelen, tot defensie en eene plaisante wooninge, Arnhem/Zwolle, 2000.

Eigen documentatie.

Lees verder over kastelen: meer kasteelinformatie

Kastelen Nederland

In de grootste provincie van Nederland, Gelderland, staat een groot aantal kastelen en adellijke huizen. Deze kastelen zijn nauw verbonden met de Gelderse geschiedenis. Opvallend is ook de grote verscheidenheid. U wordt daar uitvoerig over geïnformeerd in Kastelen in Gelderland. In deze uitgave staan 150 interessante kastelen en landhuizen.
Kastelen in Gelderland


Met 'Nederlandse kastelen: van motte tot buitenplaats' heeft Ben Hendriks een zeer toegankelijke studie geschreven over de geschiedenis van Nederlandse kastelen en het leven op kastelen door de eeuwen heen.
Kastelen: Van motte tot buitenplaats

Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.