Deïsme

Bijbel en filosofie

In de periode van de Verlichting ging men ook anders tegen God en de Bijbel aankijken. Men wist nu bijvoorbeeld dat de aarde om de zon draaide en niet andersom. Anders dan de Bijbel deed vermoeden - en door de kerk lang als vaststaand feit was verkondigd - was de aarde niet het middelpunt van de wereld. De wetenschappers wisten dat nu zeker en zij gingen ook twijfelen aan andere wonderlijke geschiedenissen uit de Bijbel. Binnen de filosofische beweging ontstonden verschillende scholen. Eén van deze stromingen was het deïsme.

Verlichting

Het deïsme ontstond door de Verlichting. In 1648 werd de Dertigjarige Oorlog beëindigd met de Vrede van Westfalen. De periode hierna werd gekenmerkt door een herziening van bestaande overtuigingen. De christelijke doctrine was eeuwenlang de basis geweest van de filosofie. De denkers van de Verlichting vielen in hun filosofie niet terug op de christelijke doctrine. Veel belangrijke denkers, zoals Voltaire, geloofden zelfs niet meer in die christelijke leer. De wetenschappers zochten tijdens de Verlichting een nieuwe weg. Sommigen geloofden nog wel in het bestaan van God, hiertoe behoorden onder meer de deïsten.

Geen wonderen

Deïsten geloofden dat een intelligent opperwezen het universum en de natuurwetten in werking had gesteld, maar dat God er daarna geen controle meer over uitoefende. Deïsten geloofden ook dat God zich niet bemoeide met het leven en het welzijn van de mens. Veel deïsten concludeerden dat God geen wonderen kon verrichten en dat de mens ook geen wonder mag verwachten, want God kon gebeden niet beantwoorden, omdat hij hierbij de door Hem zelf ingestelde natuurwetten zou overtreden.

Thomas Hobbes

In veel opzichten was de Engelse filosoof Thomas Hobbes (1588-1679) een navolger van de Fransman René Descartes (1596-1650), die beredeneerde dat God wel bestond. Thomas Hobbes schreef echter dat het bestaan van God vrijwel onkenbaar was en dat religieuze meningsverschillen chaos en oorlog veroorzaakten. Hobbes vond de politiek daarom veel belangrijker dan religie. Thomas Hobbes geloofde enkel in wat hij kon zien. Hij ontkende het bestaan van een niet-materiële werkelijkheid. Zo bekeek hij ook het menselijke lichaam. Een mens kon dus niet beschikken over een ziel of geest.

Isaac Newton

Ook de Britse wetenschapper Isaac Newton (1642-1727) bevorderde het deïsme. Waarnemingen en ervaringen waren volgens hem de enige wegen naar ware kennis. Newton behoorde tot de anglicaanse kerk. Hij geloofde dat Jezus de door God gezonden verlosser van de mensheid was. Newton geloofde echter niet in zijn goddelijkheid.

Voltaire

Een van de belangrijkste vertegenwoordigers van de Verlichting was Voltaire (1694-1778). Voltaire werd tijdens zijn driejarige ballingschap in Engeland beïnvloed door de deïstische werken van John Locke en Isaac Newton. Hij uitte zijn afkeer tegen het katholicisme in vele geschriften. In populaire boeken, zoals 'Candide', hekelde hij alle vormen van het orthodox christendom. Ook ontkende Voltaire het bestaan van een goede en almachtige God.

John Locke

De volgende aflevering in deze serie gaat over het leven en werk van John Locke. Deze denker wordt als de vader van de Engelse Verlichting beschouwd.

PS

Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaardeerde nieuwsbrief staan veel tips en wetenswaardigheden over geschiedenis en cultuur waar u echt iets aan heeft. Lees Door de Nederlandse Geschiedenis en Leven in de delta als u meer wilt weten over de geschiedenis van Nederland.

Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail

Lees verder: meer informatie over Kerk en Samenleving

Kerk en Samenleving
Verlichting

Leven in de delta is een aantrekkelijke geschiedenisbundel en een reis door de tijd en door Nederland. U ziet Nederland door de ogen van een liefhebber van geschiedenis: beleef het verleden van ons land aan de hand van opzienbarende feiten en mooie verhalen.
Leven in de delta


Met 'Nederlandse kastelen: van motte tot buitenplaats' heeft Ben Hendriks een zeer toegankelijke studie geschreven over de geschiedenis van Nederlandse kastelen en het leven op kastelen door de eeuwen heen.
Nederlandse kastelen

Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.