Kristallnacht in 1938

Geweld tegen Joden

In de nacht van 9 op 10 november 1938 kwam het tot een ongekende geweldsuitbarsting tegen de Joden in Duitsland. Twee dagen eerder was de Duitse diplomaat Ernst von Rath (1909-1938) in Parijs door de Poolse Jood Herschel Grynzpan (1921-1945) doodgeschoten. Grynzpan wreekte met deze aanslag zijn uit Polen verdreven familie.

Joseph Goebbels

Toen Joseph Goebbels (1897-1945) tijdens een herdenkingsbijeenkomst van de Bierkellerputsch in 1923 in München het nieuws van de dood van Ernst von Rath hoorde, vroeg hij Adolf Hitler om de SA op de Joden los te laten. "Uit de dagboekaantekeningen van Goebbels blijkt dat Hitler de openlijke brutaliteit van de novemberpogrom, de daaropvolgende arrestatie en internering van zo'n 30.000 joden en de draconische maatregelen om de joden uit de economie te verdrijven, steeds expliciet had goedgekeurd, ook al hadden anderen daartoe het initiatief genomen, met name de propagandaminister zelf," schreef Ian Kershaw.

Kristallnacht

Onmiddellijk na de aanslag van Grynzpan in Parijs werden alle Joodse kranten en tijdschriften in Duitsland verboden. Twee dagen later begon het geweld tegen de Joden. Joseph Goebbels hield een toespraak in het raadhuis van München: "Moet ik u vertellen tot welk ras het vuile zwijn behoorde dat deze lage misdaad heeft begaan? Een Jood!" Het hele Jodendom was volgens Goebbels verantwoordelijk voor de dood van Ernst von Rath en hij riep op om deze aanslag niet onbeantwoord te laten: "We moeten wraak nemen." Na deze bijeenkomst sprak Goebbels met de leiding van de SA. Via de telefoon werden de afdelingen in het land op de hoogte gebracht van het voornemen om de Joden een lesje te leren.
Korte tijd later gingen SA-leden de straat op. In heel Duitsland werden Joodse winkels, bedrijven, scholen en synagogen in brand gestoken. Overal werden ruiten van Joodse winkels en woningen ingegooid. De naam Kristallnacht verwijst naar het vele glaswerk dat tijdens de aanvallen werd vernield. Het werd de brandweer onmogelijk gemaakt om de branden te blussen. De politie keek toe en hielp hier en daar een handje. Tijdens de Kristallnacht werden 92 Joden vermoord.

Internationale reactie

De opleving van het geweld tegen de Joden in Duitsland werd vrijwel unaniem veroordeeld door de internationale pers. In het buitenland reageerde men geschokt en afkeurend. De relatie van Duitsland met het buitenland verslechterde na de Kristallnacht. De Amerikaanse regering riep de ambassadeur terug. De Nederlandse regering reageerde gematigd. Hendrik Colijn (1869-1944) wilde vooral de Nederlandse neutraliteit handhaven.
Een gevolg van de Kristallnacht was dat de Joden nu massaal trachtten Duitsland te ontvluchten. Tachtigduizend mensen zochten tussen de Kristallnacht en het begin van de Tweede Wereldoorlog hun toevlucht in het buitenland. Zij vestigden zich in landen als Groot-Brittannië, de Verenigde Staten van Amerika en Palestina. Velen zochten hun toevlucht in Nederland. Op 17 december 1938 sloot Nederland haar grenzen voor vluchtende Joden. Joden die asiel aanvroegen in Nederland werden veelal teruggestuurd naar Duitsland. Op dat moment hadden al ongeveer zevenduizend legale en illegale Joden in Nederland een toevluchtsoord gevonden. Echt welkom waren ze echter niet. De zorg om de eigen door de economische crisis getroffen arbeidsmarkt speelde hierbij een belangrijke rol.
Premier Hendrik Colijn was bang dat de toelating van een grote groep Joodse vluchtelingen het antisemitisme in Nederland zou aanwakkeren. "Vermeden moet worden alles wat de strekking heeft duurzame vestiging in ons reeds zo dichtbevolkte land te bevorderen, daar een verder binnendringen van vreemde elementen schadelijk zou zijn voor de handhaving van het karakter van den Nederlandse stam. De regering is van oordeel dat in beginsel ons beperkt territoir voor de eigen bevolking moet blijven gereserveerd," schreef de Nederlandse regering in een memorie van antwoord bij de Rijksbegroting van 1938.

PS

Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaardeerde nieuwsbrief schenken we regelmatig aandacht aan de beslissende momenten en belangrijkste personen in de Tweede Wereldoorlog. Lees Tweede Wereldoorlog: de Hoofdrolspelers als u meer wilt weten over de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog.

Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail

Lees verder: meer Tweede Wereldoorlog

Tweede Wereldoorlog
Duitsland in WO2

'Tweede Wereldoorlog: de hoofdrolspelers' is de 'wie is wie' van deze oorlog. In deze publicatie nam Ruud van Capelleveen de belangrijkste personen op die een rol van betekenis speelden in dit wereldomvattende conflict. U kunt in deze biografiën snel de belangrijkste feiten opzoeken.
In 'Tweede Wereldoorlog: de hoofdrolspelers' van Ruud van Capelleveen treft u de biografieën aan van 165 mannen en vrouwen die in deze oorlog een beslissende rol speelden.
Tweede Wereldoorlog: de hoofdrolspelers


In 'Duitsland: Geschiedenis en wetenswaardigheden' verzamelde Ruud van Capelleveen 150 verhalen die blijk geven van zijn fascinatie voor Duitsland. De onderwerpen in deze uitgave gaan over de geschiedenis van onze oosterburen. Duitsland was eeuwenlang een lappendeken van staatjes en koninkrijkjes. Niet veel Nederlanders weten dat Duitsland pas in 1871 door Otto von Bismarck tot een eenheid werd gesmeed. In deze uitgave staan 150 interessante en fraai geïllustreerde verhalen met wetenswaardigheden over de geschiedenis van Duitsland.
Duitsland

Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.