Zuil voor omgekomen Fransen in Doornik

Belgische Opstand

"Aux soldats français tombés sous les murs d'Anvers en 1832". Een ietwat zonderling opschrift op een roze granieten zuil in de Belgische stad Doornik. Dat heeft alles te maken met de Nederlandse koning Willem I. Zijn soldaten hebben die Fransen gedood. Dat gebeurde in Antwerpen, tijdens het laatste jaar van de Belgische Opstand.

Verzet

Een opstand die op 25 augustus 1830 begint tijdens de opvoering van een opera in de Brusselse Muntschouwburg. Een vurige aria doet een smeulend ongenoegen van het publiek opflakkeren en leidt tot een oproer dat zich snel tot heel Brussel uitbreidt en meteen steun krijgt vanuit Luik. Een groot deel van de bevolking van de voormalige Oostenrijkse Nederlanden, die na de Slag bij Waterloo zijn toebedeeld aan Willem I, ziet het niet meer zitten met hun nieuwe vorst en zijn Koninkrijk der Verenigde Nederlanden. Een opera-aria legt de kiem van een nieuw land, België.

Franse hulp

Voor Willem is die opstand een binnenlands probleem. Hij laat zijn zoon Willem Frederik - later koning Willem II - op 2 augustus 1831 het zuiden binnenvallen. De opstandelingen hebben amper verweer, het lijkt een verloren zaak voor hen. Maar op 8 augustus zet hun voorlopig bewind de grens met Frankrijk open en marcheert een dag later de Franse Armée du Nord onder leiding van maarschalk Étienne-Maurice Gérard met 70.000 manschappen die grens over. Willem wil geen oorlog met Frankrijk en laat zijn troepen na tien dagen terugtrekken, wat als de Tiendaagse Veldtocht in de geschiedenisboeken belandt.

David Chassé

Daarmee is er nog geen vrede. Willem tekent met grote tegenzin het verdrag van de XXIV artikelen, waarbij onder meer zijn legereenheid onder leiding van generaal David Chassé uit Antwerpen teruggetrokken moet worden. Wanneer opstandelingen op 26 oktober 1830 Antwerpen binnentrekken, heeft Chassé zijn troepen binnen de Antwerpse citadel verzameld. Hij begint op 27 oktober na het schenden van afspraken door de opstandelingen een zeven-en-een-half uur durend artilleriebombardement op de stad, gesteund door een vlooteskader op de Schelde. Daarna blijft hij rustig zitten, Willem I heeft opdracht gegeven in de mate van het mogelijke stand te houden en zich enkel over te geven als de Nederlandse eer is gered.
Wanneer Chassé op 1 november 1832 nog steeds geen aanstalten maakt om de citadel te verlaten, roepen de Belgen - die sinds 21 juli 1831 met Leopold van Saksen-Coburg Gotha een eigen koning hebben - opnieuw de Fransen te hulp.

Artillerieduel

Maarschalk Gérard komt op 15 november weer de grens over en slaat het beleg op rond de Antwerpse citadel. Gérard is geen beginneling, noem Jemappes, Austerlitz, Jena, Wagram, Leipzig, Waterloo, hij kan je er als ervaringsdeskundige over vertellen, hij was bij die veldslagen betrokken. Van 4 tot 23 december 1832 speelt zich een verwoestend artillerieduel af tussen Chassé en Gérard, waarbij zo'n honderdduizend kanonschoten aan weerszijden slachtoffers maken. Chassé houdt stand met 4610 manschappen tegen de circa 65.000 van Gérard rond de citadel. Als op 23 december een bres wordt geslagen in een bastionmuur kan David Chassé niet anders dan zich de volgende dag overgeven en is de definitieve afscheiding van België een feit.
Étienne-Maurice Gérard wordt bedankt, maar het Belgische gejuich verstilt als Frankrijk een rekening van 18 miljoen Franse frank stuurt voor de tussenkomst. Een straatnaam voor de maarschalk kan er in Antwerpen nog net af, de Sint-Jorisstraat waar Gérard zijn hoofdkwartier had wordt herdoopt tot Maarschalk Gérardstraat.

Monument

Wanneer jaren later een comité van Brusselaars een monument voor de gesneuvelde Franse soldaten wil oprichten in Antwerpen, krijgt dat idee ter plekke weinig supporters. Niet enkel omdat Antwerpenaren en Brusselaars niet echt dikke vrienden zijn - stel je Amsterdammers voor die een monument willen neerzetten in Rotterdam - maar ook omdat de relatie met Nederland intussen is genormaliseerd ten voordele van de Antwerpse handel. Uiteindelijk besluit het Brusselse comité dat monument in het Waalse Doornik (Tournai) te plaatsen, want via die stad is Gérard met zijn troepen België binnengekomen. Op de Place de Lille in Doornik wordt op 19 september 1897 een 12 m hoge roze zuil onthuld met een bronzen band errond van bas-reliëfs over de strijd en bovenop een Déesse, een zegegodin, die met haar palm in de richting van Frankrijk wijst.

Citadelmonument

Chassé heeft na zijn dood ook een huldeblijk gekregen. Op initiatief van koning Willem III wordt voor de Nederlands Hervormde kerk van de Bredase buurtschap Ginneken op 30 november 1874 het Citadelmonument onthuld. Dat gebeurt met medewerking van Antwerpenaren, die hun citadel in september van dat jaar hebben gesloopt. Uit de resten zijn vijf bastionvormige hoekstenen gehakt, voorzien van de namen van die oude bolwerken: Fernando, Toledo, Paciotto, Alva en Duce. Paciotto was de ontwerper van de Antwerpse citadel, Fernando Alvarez de Toledo, duce di Alba, ken je kortweg als Alva, tegenstander van Willem van Oranje tijdens de Tachtigjarige Oorlog. Meteen worden ook de overblijfselen van in de citadel gesneuvelde Nederlandse soldaten overgebracht naar het kerkhof van Ginneken. Later, in 1907, wordt het graf van David Chassé nabij het Citadelmonument geplaatst. Veel recenter krijgt een Bredase schouwburg zijn naam, het Chassétheater. Heel toepasselijk, want begon die Belgische Opstand ook niet in een theater?

PS

Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaardeerde nieuwsbrief staan veel tips en wetenswaardigheden over geschiedenis en cultuur waar u echt iets aan heeft. Lees Door de Nederlandse Geschiedenis en Leven in de delta als u meer wilt weten over de geschiedenis van Nederland.

Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail

Lees verder: geschiedenis van België

België

Leven in de delta is een aantrekkelijke geschiedenisbundel en een reis door de tijd en door Nederland. U ziet Nederland door de ogen van een liefhebber van geschiedenis: beleef het verleden van ons land aan de hand van opzienbarende feiten en mooie verhalen.
Leven in de delta


Met 'Nederlandse kastelen: van motte tot buitenplaats' heeft Ben Hendriks een zeer toegankelijke studie geschreven over de geschiedenis van Nederlandse kastelen en het leven op kastelen door de eeuwen heen.
Nederlandse kastelen

Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.