Woontoren Dever te Lisse

Woontoren

Het Huys Dever staat er weer in de vorm zoals de woontoren ooit is ontstaan. Misschien was de toren in een grijs verleden een houten toren, die later door een bakstenen toren vervangen werd, maar het aanzien van Dever was vroeger vermoedelijk hetzelfde als nu.

Middeleeuwen

Niet alleen in de kuststreek, maar in heel Nederland was de woontoren in de middeleeuwen een gewoon verschijnsel. Veel huidige kastelen zijn na hun ontstaan als woontoren uitgebreid door er behuizingen tegenaan te bouwen. In sommige kastelen is de woontoren nu zo ingebouwd, dat hij nog maar met moeite te herkennen is. Hoewel er in het gehele land nog voorbeelden te vinden zijn van woontorens, is Dever in de kuststreek de enige, die overgebleven is.

U-vorm

Dever is gebouwd in een U-vorm. De voorzijde is rond. Dat maakt de toren uniek in Nederland. De ronde vorm maakt de constructie sterk en zo kon de toren het in een belegering langer volhouden. De achterzijde, die op het zuidoosten is gericht, is vlak. Daar waren in de middeleeuwen moerassen, die het eventuele vijanden vrijwel onmogelijk maakten om Dever van die zijde te benaderen. Een ronde vorm was daar dus niet nodig.

Reinier Dever

Dever werd kort voor het jaar 1400 gesticht door Reinier Dever. Hij droeg zijn huis in leen op aan heer Jan van Bloys, die heer van Schoonhoven en Ter Goude was. Daarmee stelde hij zich onder de bescherming van een machtiger man. Reinier was lid van een oud Hollands geslacht van edelen, dat ook wel werd aangeduid met de naam Ever of d'Ever; de herkomst van de naam Dever is daarmee wel duidelijk.

Voorburcht

Een kaartje uit circa 1580 laat zien dat er zich aan de noordwestzijde van de kasteeltoren een voorburcht bevond, waarop enkele gebouwen stonden. Het geheel was omgracht. Bovendien stond er aan de noordzijde tegen de woontoren nog een gebouw. Deze woning werd waarschijnlijk gebouwd door een lid van de familie Van Mathenesse, een geslacht dat via de familie Van Haeften in het bezit van Dever was gekomen.

Johan van Schagen

Omstreeks 1630 werd er een groot voorhuis tegen de woontoren Dever aangebouwd, dus tussen de woontoren en de voorburcht. Uit tekeningen van onder meer Roelant Roghman blijkt, dat dit inderdaad een groot huis was. Het werd gebouwd door Johan van Schagen. Zijn familie was door vererving in het bezit van Dever gekomen. Vrij spoedig ging het huis Dever, weer door vererving, over in handen van zich elkaar opvolgende andere families. De laatste familie die zich eigenares van Dever kon noemen was de familie Van Zuydtwijck, die Dever van 1720 tot 1945 in bezit heeft gehad. Deze familie vestigde zich in Duitsland en vervreemdde zich op den duur van hun Nederlandse bezittingen.

Verval

Sinds 1700 werd het Dever nauwelijks meer bewoond, waardoor er minder aandacht besteed werd aan onderhoud. Het gevolg was dan ook dat woontoren en huis langzamerhand veranderden in een ruïne. Omwonenden gebruikten sloopmaterialen voor andere doeleinden, delen van het huis stortten in en het verval zette onverminderd door tot er ten slotte alleen de muren van de oude donjon restten. Die waren echter niet kapot te krijgen.

Staat

In 1945 werd de Nederlandse staat eigenares van Dever omdat het kasteel als vijandig bezit werd geconfisqueerd. Al in het begin van de twintigste eeuw waren er stemmen opgegaan om Dever te restaureren, maar van die plannen was niets terechtgekomen. Verschillende particulieren hebben na 1945 pogingen in het werk gesteld om de oude ruïne te kopen en - wellicht op hun manier - te restaureren, maar monumentenzorg stelde zulke hoge eisen dat het er ook nu niet van kwam.

Stichting Dever

Intussen was Dever met een kleine hoeveelheid grond in het bezit gekomen van de gemeente Lisse, die er slechts een symbolisch bedrag voor betaalde. In 1963 werd de Stichting Dever opgericht, die er voor ging ijveren om vorm te geven aan een zorgvuldige restauratie van de toren. Jaren heeft het geduurd, maar met behulp van de gemeente Lisse en monumentenzorg kon er dan eindelijk, in 1973, worden begonnen aan een intense restauratie van de woontoren Dever. De restauratie van de woontoren heeft vijf jaar in beslag genomen.

Poortwachterswoning

De voorburcht werd intussen gemarkeerd door gemetselde muren op de oude fundamenten. Ook de plaats van de in vroeger jaren tegen Dever aangebouwde kleine woning en het grote huis wordt nu gemarkeerd door boven het maaiveld uitstekende opgemetselde muurtjes. Daardoor krijgt de bezoeker een goed idee van de plaats en de omvang van deze, intussen verdwenen, gebouwen. In 2002 zijn de oorspronkelijke grachten rond het huis opnieuw opgegraven. De oude toegangsbrug vanaf de poortwachterswoning naar de voorburcht is weer in oude glorie hersteld. Deze poortwachterswoning, die in particulier bezit is, werd omstreeks 1980 geheel gerestaureerd.

Toegankelijk

Dever is voor het publiek toegankelijk. Men komt binnen op de eerste verdieping, de ridderzaal, vanwaar via een trap de kelderverdieping kan worden bereikt. Het gewelf van deze trap is zeer bijzonder uitgevoerd. In de kelderverdieping vallen ook de twee schietgaten aan de noordzijde op, waaraan heel goed te zien hoe dik de muren van Dever eigenlijk wel zijn. In de kelder is ook de voormalige middeleeuwse oven hersteld, waar in vroeger tijden het brood werd gebakken.

Kapelzaal en zolder

Boven de ridderzaal bevindt zich de kapelzaal, waarin de schouw de meeste aandacht trekt. De rechterkolom daarvan is gerestaureerd, naar de in sterk verval geraakte linkerkolom, heeft men bewust in de oude staat gelaten. Vanuit de ridderzaal leidt een beschoten trap naar de zolderverdieping, waar men de vondsten uit de grachten heeft tentoongesteld. Hier kan de bezoeker ook een maquette aantreffen, waarin de volledige restauratieplannen in beeld zijn gebracht. Ook kan men hier de houten kapconstructie, die een getrouwe kopie is uit de zestiende eeuw, bewonderen. De kap is een volledig nieuwe constructie, want het oude dak was geheel verdwenen.

Belangrijk bouwwerk

De Stichting Dever doet al meer dan vijftig jaar zeer belangrijk werk. Zij is er in geslaagd een belangrijk bouwwerk voor het nageslacht te bewaren. Het is een genoegen om de woontoren te bezoeken. Dever is te vinden aan de oostzijde van de provinciale weg van Sassenheim naar Lisse en is van deze weg af goed te zien. De toren staat vrijwel aan het einde van de Deverlaan, waar een kleine parkeerplaats voor de bezoekers aanwezig is.

PS

Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaardeerde nieuwsbrief schenken we veel aandacht aan kastelen. Lees Nederlandse kastelen: van motte tot buitenplaats als u meer wilt weten over de geschiedenis van Nederlandse kastelen en het leven op kastelen door de eeuwen heen. De woontoren Dever in Lisse komt ook voor in de door Ben Hendriks geschreven uitgave Kastelen in Nederland.

Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail

Kastelen in Nederland

Over elk kasteel in Nederland kan Ben Hendriks een bijzonder verhaal vertellen. De meeste kastelen hebben een bijzondere bouwgeschiedenis of werden bewoond door een markante edelman. Zo beschrijft Ben Hendriks in zijn artikel over het verdwenen kasteel in de gemeente Bronckhorst over de heren van Bronkhorst en worden de graven en hertogen van Gelre genoemd bij de beschrijving van kasteel Rosendael.
Kastelen in Nederland

Literatuur

B.H.H. Bergman; 't Huys Dever; Nieuwe reeks deel 27 uit de serie Nederlandse Kastelen, een uitgave van de Nederlandse Kastelenstichting, 1994.

Documentatie Stichting Vrienden van 't Huys Dever.

Dever belicht, selectie uit tien jaren Dever Bulletin (1990-1999) betreffende Dever en zijn directe omgeving; Lisse, 1999.

Eigen documentatie.

Lees verder over kastelen: meer kasteelinformatie

Kastelen Nederland
Kasteel Dever Dossier

Met 'Nederlandse kastelen: van motte tot buitenplaats' heeft Ben Hendriks een zeer toegankelijke studie geschreven over de geschiedenis van Nederlandse kastelen en het leven op kastelen door de eeuwen heen.
Kastelen: Van motte tot buitenplaats


Met 'Kastelen in Nederland' laten wij u genieten van de rijkdom van onze vaderlandse geschiedenis en in het bijzonder van de prachtigste en interessantste kastelen en huizen in Nederland.
Dankzij de vele illustraties is de uitgave 'Kastelen in Nederland' ook een kijkspel. Hierdoor krijgt u niet alleen een goede indruk hoe het kasteel in het Nederlandse landschap staat, maar wordt u ook geattendeerd op de uiterlijke bouwkundige bijzonderheden.
Kastelen in Nederland

Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.