Paleis op de Dam in Amsterdam

Stadhuis in Amsterdam

In de zeventiende eeuw had Amsterdam een nieuw stadhuis nodig. Omdat Amsterdam in die tijd een belangrijk handelscentrum was, moest het nieuwe stadhuis dat de wereld laten zien. Alle belangrijke kunstenaars van die tijd werden bij de bouw betrokken. Jacob van Campen was een vooraanstaand architect.

Jacob van Campen

Hij ontwierp het gebouw en de meeste versieringen van de gevels. Voor het beeldhouwwerk werd de Zuid-Nederlandse kunstenaar Artus Quellijn naar Amsterdam gehaald. Ook Rombout Verhulst werkte aan het gebouw. Voor het interieur werden beroemde schilders, zoals Govaert Flinck en Ferdinand Bol aangetrokken en ook leerlingen van Rembrandt van Rijn werden gevraagd om de beide meesters te assisteren bij het schilderen van de grote schoorsteenstukken.

Gouden Eeuw

De eerste steenlegging vond plaats in oktober 1648, het hoogtepunt van de Gouden Eeuw en zeven jaar later kon het stadhuis gedeeltelijk in gebruik worden genomen. In 1655 ontstonden er moeilijkheden rond Jacob van Campen, die vervangen werd door de architect Daniel Stalpaert. Hij zorgde voor de voltooiing, die pas tien jaar later een feit werd. De grote dichter uit de zeventiende eeuw, Constantijn Huygens noemde het gebouwd 'het achtste wereldwonder'. Het Paleis op de Dam is in ieder geval het belangrijkste voorbeeld van het classicisme in de noordelijke Nederlanden.
Aan de voorzijde van het gebouw bevind zich een vertrek, de Vierschaar genoemd. Deze ruimte werd in de zeventiende eeuw alleen gebruikt als er doodvonnissen geveld moesten worden. Deze werden hier uitgesproken. In deze kamer bevinden zich verschillende reliëfs en er staan verschillende beelden.

Interieur Paleis op de Dam

De burgerzaal, de grote zaal in het centrum van het gebouw is het belangrijkste vertrek van het paleis. Het hele universum is hier in feite uitgebeeld. In de vloer zijn in marmer de kaarten van het westelijk en oostelijk halfrond van de wereldglobe in beeld gebracht. Boven de ingang kijkt de Amsterdamse stedenmaagd neer op het gebeuren beneden haar. Er staan nog vele andere beelden en beeldengroepen opgesteld. Onder meer beelden zij de Vrede, de Voorzichtigheid, de Waakzaamheid, de Gematigdheid en de Gerechtigheid uit. Grote kristallen kroonluchters kunnen de ruimte verlichten. Lodewijk Napoleon heeft deze luchters laten aanbrengen: met 96 olielampen werd destijds de ruimte verlicht maar sinds het midden van de dertiger jaren van de vorige eeuw zijn de kroonluchters geëlektrificeerd.
Behalve de galerijen, die aan de burgerzaal grenzen, kent het Paleis op de Dam nog vele andere vertrekken, die de moeite van het bekijken waard zijn. Zo zijn er de burgemeestersvertrekken, de vroedschapskamer, de assurantiekamer en de justitiekamer. Deze laatste kamer werd gebruikt voor de ter dood veroordeelden. Hier brachten zij hun laatste minuten door voordat ze buiten op het schavot zouden worden geëxecuteerd. Een predikant sprak hier het laatste gebed uit voor het zielenheil van de ongelukkigen.

Lodewijk Napoleon

De Franse revolutie bracht na enige jaren de broer van de grote Franse keizer, Lodewijk Napoleon naar Nederland, die het statige stadhuis van Amsterdam waardig keurde als koninklijke verblijfplaats. Hij nam in 1808 het stadhuis op de Dam van Amsterdam in gebruik als paleis. Sindsdien heet het stadhuis dan ook het Paleis op de Dam. Lodewijk Napoleon liet het paleis herinrichten. Er kwamen schitterende meubelen in empirestijl, die voor een deel nog steeds aanwezig zijn.

Koninklijk paleis

Koning Willem I wilde het gebouw niet gebruiken als paleis en gaf het aanvankelijk terug aan de gemeente Amsterdam. Kort daarna kreeg hij het weer terug, maar als paleis heeft hij het nooit gebruikt. Ook als stadhuis werd het Paleis op de Dam nooit meer gebruikt. In 1936 werd het gebouw eigendom van de Staat der Nederlanden. Het werd van tijd tot tijd voor bijzondere gelegenheden gebruikt, zoals de presentatie van een nieuw staatshoofd na de inhuldiging. Het gebouw stond meestal leeg en lijkt een symbool van de verbondenheid tussen Amsterdam en het Oranjehuis. De enige vorstin, die er graag verbleef was koningin Wilhelmina.
Maar ook koningin Beatrix en koning Willem-Alexander hebben het paleis regelmatig gebruikt. Koningin Beatrix vierde er haar zestigste verjaardag in 1998, ter gelegenheid waarvan ze vele vertegenwoordigers van andere monarchieën had uitgenodigd. Het paleis in Amsterdam wordt tegenwoordig door het koningshuis vooral gebruikt voor speciale representatieve ontvangsten.

Bezoek

Als het paleis niet voor bijzondere zaken in gebruik is, kan het paleis gedurende het gehele jaar door het publiek worden bezichtigd. De openingstijden zijn in het zomer- en winterseizoen verschillend. Zoals de naam al zegt, staat het Paleis op de Dam in het hartje van de stad Amsterdam.

PS

Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaardeerde nieuwsbrief schenken we veel aandacht aan kastelen. Lees Nederlandse kastelen: van motte tot buitenplaats als u meer wilt weten over de geschiedenis van Nederlandse kastelen en het leven op kastelen door de eeuwen heen. Paleis op de Dam in Amsterdam is opgenomen in Kastelen in Nederland.

Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail

Kastelen en paleizen

In deze publicatie in de serie Kastelen in Nederland van Ben Hendriks staan vooral veel kastelen en paleizen die zijn bewoond of eigendom zijn geweest van de koninklijke familie die zijn bewoond of eigendom zijn geweest van de koninklijke familie, zoals Huis ten Bosch, Soestdijk, Drakensteyn, Noordeinde, Paleis Het Loo, het Oude Loo. Ook deze uitgave van Ben Hendriks staat weer garant voor veel leesplezier.
Kastelen in Nederland

Literatuur

Documentatie Koninklijk Paleis.

Geert Mak, Het stadspaleis, Amsterdam, 1997.

Harry J. Kraai, Het koninklijk Paleis te Amsterdam, een beknopte geschiedenis van het gebouw en zijn gebruikers, Amsterdam, 1997.

Eigen documentatie.

Lees verder over kastelen: meer kasteelinformatie

Kastelen Nederland
Paleis op de Dam Dossier

Met 'Nederlandse kastelen: van motte tot buitenplaats' heeft Ben Hendriks een zeer toegankelijke studie geschreven over de geschiedenis van Nederlandse kastelen en het leven op kastelen door de eeuwen heen.
Kastelen: Van motte tot buitenplaats


Met 'Kastelen in Nederland' laten wij u genieten van de rijkdom van onze vaderlandse geschiedenis en in het bijzonder van de prachtigste en interessantste kastelen en huizen in Nederland.
Dankzij de vele illustraties is de uitgave 'Kastelen in Nederland' ook een kijkspel. Hierdoor krijgt u niet alleen een goede indruk hoe het kasteel in het Nederlandse landschap staat, maar wordt u ook geattendeerd op de uiterlijke bouwkundige bijzonderheden.
Kastelen in Nederland

Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.