David Hume

A treatise of human nature

David Hume schreef zijn beste werk op jonge leeftijd. Hij was 28 jaar toen zijn meesterwerk 'A treatise of human nature' (1739-1740) verscheen. De publicatie kreeg niet de aandacht die het verdiende. Ook zijn volgende studies 'An enquiry concerning human understanding' (1758) en 'An enquiry concerning the principles of morals' (1751) werden aanvankelijk door weinigen opgemerkt.

Geschiedenis

Hume (1711-1776) keerde zich af van de filosofie en begon aan een zesdelige serie over de geschiedenis van Engeland, 'History of England' (1754-1762), die honderd jaar lang het standaardwerk voor historici zou blijven. Pas met het verschijnen van de vijfdelige reeks over de geschiedenis van Engeland van Thomas Babington Macaulay (1800-1859) verdween de studie van David Hume naar de achtergrond.
Tijdens zijn leven verwierf David Hume een reputatie als essayist. In zijn werk komen we prachtige uitspraken tegen, zoals: "De schoonheid der dingen bestaat in de geest van wie ze beschouwt." Bovendien werden zijn publicaties over economische onderwerpen hoog gewaardeerd. Hume meende dat de ontwikkeling van een agrarische naar een industriële economie de voorwaarde was voor beschaving.
Als filosoof werd David Hume pas na zijn dood gewaardeerd. In 1779 verscheen 'Dialogues concerning natural religion'. Hume werkte in het geheim aan deze studie. Hij zal hebben voorzien dat dit werk, waarin hij alle rationele argumenten voor het bestaan van God ontkrachtte, veel weerstand zou ontketenen.

Oorzaak en gevolg

"Al het denken," schreef David Hume, "dat betrekking heeft op feiten, lijkt gebaseerd te zijn op de relatie tussen oorzaak en gevolg." Hij zag geen rechtvaardiging voor de opvatting, dat er een causale noodzaak bestaat voor de ordening van gebeurtenissen. In zijn filosofie was David Hume een navolger van John Locke. Ook Hume was een empirist. Door waarnemingen en ervaringen wilde hij de menselijke natuur en de voornaamste principes daarvan blootleggen. Hij wees elke vorm van speculatie over bovennatuurlijke zaken af. "Wanneer we filosofen zijn, dan alleen op sceptische gronden," schreef Hume. Matthias Vogt zei het zo: "Volgens Hume verklaren indrukken, voorstellingen en de combinaties daarvan volledig de bewuste geest en het ik."

Isaac Newton

Hume werd geïnspireerd door Isaac Newton (1643-1727), die de wereld beschreef in eenvoudige wetten van mechanica. Hume wilde iets vergelijkbaars doen voor het menselijke begrijpen. Zijn 'Treatise on human nature' is een verslag van zijn nauwgezette studie naar de psychologie van de ervaring en zijn zoektocht naar algemene principes. "Hume is op dat gebied een spectaculaire mislukking," vond Philip Stokes, "voornamelijk omdat zijn taxonomie van 'indrukken' en 'ideeën' is afgeleid van het veel bekritiseerde cartesiaanse model. Niettemin is Humes negatieve programma een verpletterend voorbeeld van de kracht van logische kritiek. Zijn sceptische resultaten, vooral op het gebied van inductie, blijven een probleem voor de moderne filosofen."

Levensloop David Hume

David Hume werd op 26 april 1711 geboren in Edinburgh. Hij behoorde tot de Schotse landadel. Hume interesseerde zich voor wetenschap en filosofie, maar zijn familie wilde dat hij jurist werd. David maakte zijn studie niet af. Na zijn onvoltooide rechtenstudie verbleef hij enkele jaren in Parijs. Na zijn terugkeer naar Engeland verdiende hij de kost als huisleraar van de zwakzinnige markies van Annandale, secretaris van generaal Saint-Clair en bibliothecaris van de advocatenbibliotheek in Edinburgh. Hume werd geen hoogleraar. Hij werd steeds gepasseerd vanwege zijn veronderstelde deïsme, scepticisme en atheïsme. Zijn driejarig verblijf als ambassadesecretaris in Parijs (1763-1766) beschouwde hij als het hoogtepunt van zijn loopbaan.
David Hume was een vriendelijke man, die gemakkelijk contacten maakte. Tot zijn vriendenkring behoorde ook de grondlegger van de economische wetenschap, de Schot Adam Smith (1723-1790). Andere vrienden van Hume waren James Boswell en James Watt. Aan het eind van zijn leven woonde David Hume weer in Edinburgh. Hij overleed op 25 augustus 1776.

Causale theorie

Veel filosofen wisten zich geen raad met het door David Hume vastgestelde causale probleem. Als voorbeeld van zijn causale theorie wordt veelal het voorbeeld van de witte zwanen aangehaald. Duizenden jaren werden in Europa alleen witte zwanen waargenomen en nam men aan dat een zwaan per definitie wit is. Pas toen in Australië zwarte zwanen werden gesignaleerd, bleek dat deze stelling onwaar was. De mens wordt beperkt door zijn kennis. Er zijn geen garanties dat we alles weten en dat we juiste conclusies kunnen trekken. Toch doen we dat. "De gewoonte is dus de grote gids in het menselijke leven," schreef Hume.

Agnosticus

Hume was een agnosticus. Hij sloot niet uit dat er een God bestond en legde sterk de nadruk op het nuttig effect, dat zedelijk goed handelen heeft voor het individu en de maatschappij. In 'Dialogues concerning natural religion' analyseerde Hume de voorstelling van God als perfect wezen. Met redenaties toonde hij in dit werk aan, dat de mens er niet zeker van kan zijn dat God absoluut goed en vergevingsgezind is.
David Hume zag geen enkele reden om aan te nemen dat God bestond. "Zijn bestaan is een feitelijke kwestie: Hij bestaat of Hij bestaat niet," schreef Bryan Magee over het geloof van Hume. "En feitelijke kwesties, die het bestaan van dingen betreffen, kunnen alleen door waarneming worden uitgemaakt. Wie heeft God ooit waargenomen? Er is volgens Hume geen serieus bewijsmateriaal dat Zijn bestaan bevestigt. En hij toont zonder veel moeite aan hetgeen als empirisch bewijs wordt gepresenteerd, afgeleid, indirect en vaag is." Je kunt hooguit volhouden, zei David Hume, dat de orde waarvan het universum blijk geeft, wellicht de manifestatie is van iets dat analoog is aan een ontwerpende intelligentie. Een overtuiging is geen bewijs, vond Hume.

Verlichting

David Hume sloot in Engeland het tijdperk van de verlichting af. De invloed van David Hume was groot. Volgens Bryan Magee is ook zijn stijl van invloed geweest: "Hij heeft laten zien dat het heel goed mogelijk is om helder en geestig over de diepste en moeilijkste filosofische problemen te schrijven. Niet alleen latere Engelse filosofen als Bertrand Russel en A.J. Ayer hebben getracht hem hierin te volgen, maar ook Franse en Duitse." Immanuel Kant beschouwde de nalatenschap van Hume als een grote inspiratiebron. Ook Thomas Henry Huxley en Charles Darwin onderschreven de invloed van David Hume.

Raciale denkbeelden

David Hume had net als anderen in zijn tijd raciale denkbeelden. In recente jaren werd dit een probleem. De Universiteit van Edinburgh besloot een gebouw niet langer naar hem te vernoemen. In zijn essay 'Of national characters' staat in een voetnoot bijvoorbeeld: "Ik ben geneigd te denken dat negers van nature inferieur zijn aan blanken. Er is vrijwel nooit een beschaafde natie geweest met die kleur, en zelfs geen individu dat vooraanstaand was in doen of denken."

PS

Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaardeerde nieuwsbrief staan veel tips en wetenswaardigheden over geschiedenis en cultuur waar u echt iets aan heeft. Lees Door de Nederlandse Geschiedenis en Leven in de delta als u meer wilt weten over de geschiedenis van Nederland.

Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail

Lees verder: meer informatie over Kerk en Samenleving

Kerk en Samenleving
Verlichting

Leven in de delta is een aantrekkelijke geschiedenisbundel en een reis door de tijd en door Nederland. U ziet Nederland door de ogen van een liefhebber van geschiedenis: beleef het verleden van ons land aan de hand van opzienbarende feiten en mooie verhalen.
Leven in de delta


Met 'Nederlandse kastelen: van motte tot buitenplaats' heeft Ben Hendriks een zeer toegankelijke studie geschreven over de geschiedenis van Nederlandse kastelen en het leven op kastelen door de eeuwen heen.
Nederlandse kastelen

Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.