Scherpe Resolutie

Twaalfjarig Bestand

Tijdens het conflict tussen de remonstranten en de contraremonstranten, waarin prins Maurits en de raadpensionaris tijdens het Twaalfjarig Bestand tegenover elkaar kwamen te staan, namen de Staten van Holland op initiatief van Johan van Oldenbarnevelt op 4 augustus 1617 een de zogenaamde Scherpe Resolutie aan.

Van Oldenbarnevelt en Maurits

Hiermee wilde Johan van Oldenbarnevelt (remonstrant) voorkomen dat prins Maurits (contraremonstrant) een staatsgreep zou plegen. Johan van Oldenbarnevelt voelde hoe de macht verschoof naar Maurits. De Scherpe Resolutie was een laatste poging van de oude raadpensionaris om dit te verhinderen. Toen Maurits werd geïnformeerd over het besluit van de Staten van Holland, sprak hij over een 'scherpe resolutie' en zo zou het besluit de geschiedenis in gaan.

Waardgelders

De Scherpe Resolutie van de Staten van Holland bevatten vier belangrijke besluiten. De steden kregen toestemming om zelfstandig milities (huurlingen) aan te nemen. In de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden bestond het leger uit huurlingen. Een ander woord waarmee deze soldaten werden aangeduid was waardgelder, dat afgeleid was van het Duitse woord Wartegeld (wachtgeld). De steden hadden vanaf het begin van de Nederlandse opstand een huurleger waarmee de stad bij onlusten of aanvallen beschermd kon worden. Voor het aanstellen van deze soldaten moest het stadsbestuur steeds toestemming vragen aan de Staten-Generaal. Johan van Oldenbarnevelt wilde deze macht aan de steden geven.

Schutterijen

Dit besluit van Johan van Oldenbarnevelt heeft twee belangrijke oorzaken. Ten eerste wilde hij de Staten van Holland, die het meest bijdroegen aan de kosten van het leger, meer rechten geven. Ze konden nu zelf het soldij van de soldaten vaststellen en zelf bepalen hoeveel soldaten zij in dienst namen, waardoor ook de kosten beter in de hand gehouden konden worden. Daarnaast was de Scherpe Resolutie gericht tegen de macht van de contraremonstranten, die oververtegenwoordigd waren in de schutterijen van de steden in Holland. Dit besluit van de Staten van Holland ondermijnde dus het gezag van prins Maurits.

Gezag

De Scherpe Resolutie bevatte ook een bepaling waarin de Staten van Holland de burgers en de steden een rechtsgang naar de Hoge Raad en het Hof van Holland verbood. Bovendien werd iedere beambte van de steden of Staten verantwoordelijk voor de handhaving van de openbare orde en werden de troepen in Holland verplicht om de bevelen te gehoorzamen van de Staten en het stadsbestuur van de plaats waar zij gelegerd waren. Vooral deze laatste regel ondermijnde het gezag van de opperbevelhebber van de Republiek, prins Maurits.

Tegenaanval

Maurits ging direct in de tegenaanval. De prins begon zijn strijd in de provincie. Allereerst veranderde hij in september 1617 het garnizoen in Den Briel. Dat was, schreef Van Deursen, de enige stad waar de soldaten al de eed hadden moeten afleggen op de nieuwe resolutie. Vervolgens ging hij naar Nijmegen, waar hij een aantal regenten ontsloeg en verving door eigen aanhangers. Hierna bezocht hij de provinciale landdagen van Gelderland en Overijssel. Maurits ging in juli 1618 naar Utrecht en dankte hij daar de waardgelders af. Nu stond alleen Holland nog achter Johan van Oldenbarnevelt.
In Holland begonnen de steden zich al te schikken naar de opperbevelhebber. De bestuurders stuurden hun waardgelders weg en schaarden zich achter het idee van een nationale synode. Uiteindelijk leidde het verzet van prins Maurits tot het terugdraaien van de Scherpe Resolutie en de arrestatie en berechting van Johan van Oldenbarnevelt.

Synode van Dordrecht

Op de Synode van Dordrecht rekenden de aanhangers van de Leidse theoloog Franciscs Gomaris in 1619 af met de laatste remonstranten. De synode tijdens het Twaalfjarig Bestand veroordeelde de religieuze doctrine van de door Jacobus Arminius gepredikte remonstrantse leer als ketterij. De remonstrantse dominees mochten niet meer preken, zieken bezoeken en de sacramenten toedienen. Bovendien vond er een politieke afrekening plaats. Johan van Oldenbarnevelt werd onthoofd op het Binnenhof in Den Haag en Hugo de Groot kreeg een levenslange gevangenisstraf opgelegd. De jurist ontsnapte echter met een boekenkist uit zijn gevangenis in Slot Loevestein en vestigde zich in het buitenland.

PS

Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaardeerde nieuwsbrief staan veel tips en wetenswaardigheden over geschiedenis en cultuur waar u echt iets aan heeft. Lees Door de Nederlandse Geschiedenis en Leven in de delta als u meer wilt weten over de geschiedenis van Nederland.

Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail

Lees verder: meer geschiedenis

Hoofdpagina Geschiedenis

Leven in de delta is een aantrekkelijke geschiedenisbundel en een reis door de tijd en door Nederland. U ziet Nederland door de ogen van een liefhebber van geschiedenis: beleef het verleden van ons land aan de hand van opzienbarende feiten en mooie verhalen.
Leven in de delta


Met 'Nederlandse kastelen: van motte tot buitenplaats' heeft Ben Hendriks een zeer toegankelijke studie geschreven over de geschiedenis van Nederlandse kastelen en het leven op kastelen door de eeuwen heen.
Nederlandse kastelen

Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.