Richard von Weizsäcker (1920-2015)

Duitse bondspresident

Richard von Weizsäcker werd in de dagen na zijn overlijden geroemd als een groots mens en uitstekend staatshoofd. Hij stond als bondspresident boven de partijen en werd daardoor heel geliefd en populair. "Hij was voor de meeste mensen een morele autoriteit," zei bondspresident Joachim Gauck in een reactie op zijn overlijden. "Von Weizsäcker was een getuige van de eeuw, die zijn oorlogservaringen en zijn ervaring met het nazi-verleden heeft omgezet in een voortdurende strijd voor een vreedzaam en verenigd Europa."

Bevrijding

Richard von Weizsäcker maakte in 1985 veel indruk met een toespraak, waarin hij inging op het einde van de Tweede Wereldoorlog. "Als hij in zijn leven alleen deze toespraak gehouden zou hebben, dan was dat eigenlijk al genoeg geweest," zei Helmut Schmidt. Von Weizsäcker noemde de Duitse nederlaag in de Tweede Wereldoorlog een bevrijding: "De achtste mei 1945 was een dag van bevrijding."

Tweede Wereldoorlog

Richard von Weizsäcker (Stuttgart, 15 april 1920) overleed op 31 januari 2015 in Berlijn. De Duitse politicus werd 94 jaar. Hij was een telg uit een adellijk geslacht. Broer Heinrich (1917-1939) sneuvelde tijdens de Poolse veldtocht. Zijn oudste broer Carl Friedrich von Weizsäcker (1912-2007) werd bekend als natuurkundige en filosoof. Richard diende tijdens de Tweede Wereldoorlog als dienstplichtig officier. Axel von dem Bussche en Fritz-Dietlof von der Schulenburg waren zijn vrienden. Zij dienden in hetzelfde regiment als Richard von Weizsäcker en waren in 1944 betrokken bij de bomaanslag van Claus Schenk von Stauffenberg op Adolf Hitler en de beoogde machtsovername. Zijn vader, Ernst von Weizsäcker (1882-1951), was diplomaat en in de oorlogsjaren staatssecretaris van Buitenlandse Zaken en honorair SS-generaal-majoor. Het Tribunaal in Neurenberg veroordeelde Ernst von Weizsäcker tot een gevangenisstraf van vijf jaar. Ook Richard von Weizsäcker was in Neurenberg: hij trad op als advocaat van zijn van oorlogsmisdaden verdachte vader. Richard beoordeelde de uitspraak van het tribunaal ook later nog als onrechtvaardig.

Politiek

In 1954 werd Richard von Weizsäcker actief in de Christen-Democratische Unie (CDU). Hij was van 1966 tot zijn benoeming tot bondspresident actief als bestuurslid van deze politieke partij. Vanaf 1969 zat hij in de Duitse Bondsdag. In juni 1981 volgde hij Hans-Jochen Vogel als burgemeester van Berlijn op. In deze stad kreeg hij te maken met een felle strijd van de gemeente tegen de kraakbeweging.
In 1984 volgde hij Karl Carstens op. Richard von Weizsäcker was de zesde bondspresident van West-Duitsland. De bondspresident stond boven de partijen en ging problemen niet uit de weg. Zijn toespraak in 1985 over de overwinning op het fascisme in 1945 was daar een goed voorbeeld van: "We mogen in het einde van de oorlog niet de oorzaak zien voor vluchtenden, verdrevenen en onvrijheid. Die oorzaken liggen in de nazi-tijd die tot de oorlog leidde. De achtste mei was een bevrijding. We mogen de achtste mei 1945 niet los zien van 30 januari 1933," de dag waarop Adolf Hitler tot rijkskanselier werd benoemd. Enkele weken later was hij in Nederland en bracht hij tijdens zijn tafelrede in het Paleis op de Dam de Februaristaking in herinnering: "De staking van de Amsterdamse arbeiders, ambtenaren en professoren van februari 1941 zal haar ereplaats in de geschiedenis van de gewetensvolle solidariteit behouden."
Richard von Weizsäcker nam afstand van het saneringsbeleid van zijn partijgenoot, bondskanselier Helmut Kohl. Zijn populariteit leed er niet onder en het stond ook zijn herbenoeming in 1989 niet in de weg.

Val van de Muur

Richard von Weizsäcker gaat ook de geschiedenis in als de eerste bondspresident van een herenigd Duitsland. In 1989 kwam er een einde aan de communistische overheersing in Oost-Europa. Ook in Oost-Duitsland, waar staatsraadvoorzitter Erich Honecker het groeiende burgerverzet negeerde, kwam toch nog tamelijk plotseling een einde aan de communistische overheersing. In oktober 1989 werd het veertigjarige bestaan van de heilstaat nog groots gevierd. Erich Honecker deed alsof er niets aan de hand was, maar ondertussen werd er driftig aan zijn stoelpoten gezaagd. Met instemming van Sovjetleider Michail Gorbatsjov werd Honecker op 18 oktober 1989 door zijn regeringspartij, de Sozialistische Einheitspartei Deutschlands (SED), afgezet. Het symbolische hoogtepunt van de ineenstorting van de socialistische staat was de Val van Muur op 9 november 1989. De opening van de grens tussen de twee Duitslanden leidde op 3 oktober 1990 tot de hereniging.

Eenwording

Na de Val van de Muur was Richard von Weizsäcker een groot voorstander van de Duitse eenwording. Hij riep de West-Duitsers op hun welvaart te delen met de burgers in de nieuwe deelstaten. Later benadrukte hij tijdens een toespraak het belang van de protesterende burgers van Oost-Duitsland bij de eenwording. In 1992 uitte hij in het weekblad Die Zeit zware kritiek op de politiek. De partijen zouden teveel met zichzelf bezig zijn en het belang van de burgers uit het oog verliezen. Ook na zijn aftreden in 1994 bleef zijn mening tellen in Duitsland. In 1999 hekelde hij de rol van Helmut Kohl in de zwartgeldaffaire. Onder leiding van de bondskanselier had het CDU in het geheim grote sommen geld aangenomen en weigerde Helmut Kohl de namen van de geldschieters te noemen.
Richard von Weizsäcker werd in binnen- en buitenland geëerd met onderscheidingen en eredoctoraten, waaronder de Geuzenpenning (1990) en de Four Freedoms Award (2008). Hij werkte mee aan een tiental publicaties, zoals 'Von Deutschland aus: Reden des Bundespräsidenten' (1985), 'Von Deutschland nach Europa: Die bewegende Kraft der Geschichte' (1991), 'Richard von Weizsäcker im Gespräch mit Gunter Hofmann und Werner A. Perger' (1992) en 'Der Weg zur Einheit' (2009).

PS

Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaardeerde nieuwsbrief schenken wij veel aandacht aan de geschiedenis van Duitsland en de mooiste plekjes in dit land. Lees Duitsland: Geschiedenis en Wetenswaardigheden als u uw vakantie in Duitsland wilt voorbereiden of meer wilt weten over de geschiedenis van dit interessante land.

Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail

Lees verder: meer Politiek

Politiek

Leven in de delta is een aantrekkelijke geschiedenisbundel en een reis door de tijd en door Nederland. U ziet Nederland door de ogen van een liefhebber van geschiedenis: beleef het verleden van ons land aan de hand van opzienbarende feiten en mooie verhalen.
Leven in de delta


Met 'Nederlandse kastelen: van motte tot buitenplaats' heeft Ben Hendriks een zeer toegankelijke studie geschreven over de geschiedenis van Nederlandse kastelen en het leven op kastelen door de eeuwen heen.
Nederlandse kastelen

Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.