Kasteel Olde Huys in Vollenhove

Kastelen in Vollenhove

In Vollenhove stonden vroeger twee kastelen en enkele havezaten. Van de twee kastelen is er alleen nog een ruïneus stukje over van het kasteel de Toutenburg. Het andere, veel oudere en meer bekende kasteel het Olde Huys is geheel verdwenen. Dit Olde Huys, dat ook wel het Slot te Vollenhove wordt genoemd, stond vroeger op een eiland in de Binnenhaven. Deze binnenhaven ligt achter de Grote Kerk, die op het hoogste punt van het stadje Vollenhove staat, bijna leunend, tegen het fraaie voormalige stadhuis.

Godfried van Rheenen

Het Olde Huys werd gesticht in 1165 door de toenmalige bisschop van Utrecht, Godfried van Rheenen. Natuurlijk resideerde de bisschop niet in Vollenhove; hij had een kastelein of slotvoogd aangesteld. De eerste naam die ons bekend is, is die van Pelgrim van Putten, die genoemd wordt in 1270. Meestal bestond de bezetting van het slot uit een kern van ongeveer dertig goed bewapende mannen. Zij allen bleven trouw aan de bisschop omdat deze hun bepaalde voordelen toekende, de borglenen van Vollenhove. Een aantal van hen zullen zich in de loop der tijd in het stadje hebben gevestigd; dit kan een verklaring zijn voor het feit dat er later zoveel havezaten op het grondgebied van Vollenhoven zijn ontstaan.

Middeleeuwen

De burcht is verscheidene malen herbouwd, omdat de bisschop veel last had van invallen in zijn gebied. Zo werd in het begin van de veertiende eeuw een zware slag geleverd tegen de Friezen. Na de vernietiging van de burcht te Kuinre werd het daar afkomende materiaal gebruikt voor de her- en uitbouw van het slot te Vollenhove. Ook de Geldersen hebben zich niet onbetuigd gelaten om zich in dit gebied te manifesteren.

Karel V

De macht van de bisschop van Utrecht eindigde in 1528 toen de wereldlijke macht werd overgedragen aan koning Karel V, de Habsburger. De bisschop liet zich wel van tijd tot tijd in Vollenhoven zien, maar de nieuwe landsheer kwam er niet. Hij had Jurjen Schenk van Toutenburg aangesteld als zijn plaatsvervanger.Hij nam aanvankelijk zijn intrek in het Vollenhovense slot, maar bouwde later zijn eigen kasteel: de Toutenburg.

Kaart

Op een detail uit de kaart van Johan Blaeu uit 1649 is goed te zien hoe het kasteel er toen uitzag. Deze kaart is op het zuiden georiënteerd. Aan de westzijde zien we een grote toren, vermoedelijk de oude donjon, met een enkel gebouw. Ook aan de oostzijde zien we gebouwen tegen de omringende muur gebouwd. Het complex was toegankelijk vanuit het noorden, zowel als uit het zuiden. Later kreeg het slot een ingang aan de noordwestzijde. Ten noordoosten van het eiland, waarop het slot is gebouwd zien we de tegenwoordig nog aanwezige Grote Kerk.

Olde Huys in 1725

Gebouwen

Op de tekening van een onbekende meester uit het begin van de achttiende eeuw, zie we veel gebouwen staan. Deze gebouwen lijken meer aaneengesloten te zijn, dan op de kaart van Blaeu. Ook hier springt de donjon er duidelijk uit. Het is een grote vierkante toren van enige verdiepingen, die bovenop een gekanteelde omgang heeft. Op de bovenzijde is een soort spits aangebracht. Aan de linkerzijde van de donjon is een soort kapel te onderkennen en aan de rechterzijde staat een ronde toren. Beide gebouwen missen we op de kaart van Blaeu. Deze tekening zal, gelet op de afbeelding bij Blaeu uit het westen zijn gemaakt.

Bestuurscentrum

Het slot bleef in gebruik als bestuurscentrum waar de drost zijn werkkamer had. De kelders dienden als gevangenis. Maar verscheidene gebouwen begonnen langzamerhand te vervallen. Tegen het einde van de achttiende eeuw werd het Olde Huys geschikt gemaakt voor het onderbrengen van een veertigtal zieken van het regiment van Damas, dat Overijssel hielp te 'bevrijden'. Ook na het geschikt maken voor zijn nieuwe bestemming moesten er veelvuldig reparaties worden uitgevoerd om de gebouwen in stand te houden. In het begin van de negentiende eeuw werd er een tuchthuis in de al vervallende gebouwen van het oude slot ondergebracht.

Binnenhaven

Alle gebouwen, die we op de kaart en de tekening zien, lijken veel te omvangrijk te zijn voor het betrekkelijk kleine schiereiland dat tegenwoordig in de binnenhaven ligt. In vorige eeuwen is het eiland dan ook veel groter geweest. In 1859 werd het eiland verkocht aan vissers, die Schokland hadden moeten verlaten. Hier konden zij gebruik maken van de binnenhaven, die ontstond toen de grachten rond het eiland waarop het oude slot had gestaan werden verbreed. Het veel kleinere eiland kreeg toen de vorm die het nu nog heeft. De vissers bouwden hun woningen op het eiland en gingen van hieruit op visvangst op de Zuiderzee. Na een brand in 1899 werden de toenmalige woningen vervangen door enkele andere, maar in 1955 werden alle bouwsels definitief afgebroken. De oude, later verbrede kasteelgracht, is nu een jachthaven geworden; een onderkomen voor de pleziervaart.

Toutenburg

Het eens zo trotse kasteel de Toutenburg in Vollenhove, is als zovele andere Nederlandse kastelen, nog slechts een ruïne.
Toutenburg

Oldruitenborgh

In de vijftiende eeuw liet de toenmalige schout van Vollenhove zich een huis bouwen aan de zuidzijde van het centrum in Vollenhove. Die schout heette Egberts Pelgrim van Ruthenberghe. Het huis kreeg zijn naam en werd later Oldruitenborgh genoemd.
Oldruitenborgh in Vollenhove

PS

Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaardeerde nieuwsbrief schenken we veel aandacht aan kastelen. Lees Nederlandse kastelen: van motte tot buitenplaats als u meer wilt weten over de geschiedenis van Nederlandse kastelen en het leven op kastelen door de eeuwen heen.

Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail

Literatuur

Gulick, F.W. van; Nederlandse kastelen en landhuizen; z.p. [Ten Hagen, Den Haag], 1960 (samengesteld uit een reeks artikelen in het vakblad Cobouw, waarbij ook vele andere auteurs betrokken waren).

Goïnga, Klaas; Overijssel voor ontdekkers, kastelen havezate landgoederen; Zwolle, Waanders, 1999.

Gevers, Jhr. A.J., A.J. Mensema en Js. Mooijweer; De havezaten in het land van Vollenhoven en hun bewoners; Alphen aan den Rijn, Canaletto/Repro-Holland, 2004.

Eigen documentatie.

Lees verder over kastelen: meer kasteelinformatie

Kastelen Nederland

Met 'Nederlandse kastelen: van motte tot buitenplaats' heeft Ben Hendriks een zeer toegankelijke studie geschreven over de geschiedenis van Nederlandse kastelen en het leven op kastelen door de eeuwen heen.
Kastelen: Van motte tot buitenplaats


Met 'Kastelen in Nederland' laten wij u genieten van de rijkdom van onze vaderlandse geschiedenis en in het bijzonder van de prachtigste en interessantste kastelen en huizen in Nederland.
Dankzij de vele illustraties is de uitgave 'Kastelen in Nederland' ook een kijkspel. Hierdoor krijgt u niet alleen een goede indruk hoe het kasteel in het Nederlandse landschap staat, maar wordt u ook geattendeerd op de uiterlijke bouwkundige bijzonderheden.
Kastelen in Nederland

Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.