Kabinet in oorlogstijd: ministerwisselingen zomer 1941

Oppositie van Wilhelmina

Na de eerste kabinetscrisis, toen premier en minister van Algemene Zaken en Financiën Dirk Jan de Geer tot aftreden werd gedwongen, keerde de rust niet terug in het Londense kabinet. Hoewel er geen parlement was dat voor onrust kon zorgen, volgden meerdere kabinetscrisissen en ministerswisselingen. Veelal speelde koningin Wilhelmina een belangrijke rol in deze crisissen: deze eenmansfractie vormde een geduchte oppositiepartij.

Wisseling portefeuilles

Na het vertrek van De Geer werd Pieter Gerbrandy (ARP) premier. Charles Welter (RKSP) nam naast zijn functie als minister van Koloniën ook Financiën onder zijn hoede. Hendrik van Boeijen (CHU) kwam op Algemene Zaken en Binnenlandse Zaken.
Het zal duidelijk zijn dat het programma waarmee kabinet-De Geer II in 1939 aan de slag was gegaan totaal onbelangrijk was geworden. De nadruk kwam te liggen op de oorlog, het mobiel maken van alle militaire, economische en financiële bronnen voor het herwinnen van de vrijheid, de krachtige verdediging van Nederlands-Indië, de zorg voor Nederlanders in het buitenland. Pieter Gerbrandy was, zoals voorzien door koningin Wilhelmina, veel strijdlustiger dan Dirk Jan de Geer.

Adriaan Dijxhoorn

In juni 1941 ontstond een probleem rond de partijloze Adriaan Dijxhoorn. De minister van Defensie trad af nadat koningin Wilhelmina het vertrouwen in hem had opgezegd. Gerbrandy: "Door de ontwikkeling van de interne verhoudingen in het door hem beheerde Departement - waarmee hij zich niet kon verenigen - en als gevolg daarvan door de pressie, welke bij herhaling op hem werd uitgeoefend met betrekking tot het door hem te voeren beleid, kreeg de heer Dijxhoorn de overtuiging, dat hij 's lands belang niet langer kon dienen op de wijze, zoals hij zulks in verband met dit belang noodzakelijk achtte." Bedoeld wordt, dat Adriaan Dijxhoorn met koningin Wilhelmina van mening verschilde over het interneringsbeleid van de Centrale Inlichtingen Dienst en de personele bezetting van het Bureau Bijzondere Aangelegenheden van het ministerie van Defensie.

Nieuwe doelstelling

Adriaan Dijxhoorn werd opgevolgd door Hendrik van Boeijen (CHU). Van Boeijen had niet veel kennis van militaire aangelegenheden. Bovendien werd hij tijdens de oorlogsjaren sterk gehinderd door zijn zwakke gezondheid en zijn doofheid. Hendrik van Boeijen was echter wel een goede organisator en werd daarom door zijn collega-ministers zeer gewaardeerd. Hij stond vierkant achter de voorwaarde die door Gerbrandy gesteld was bij het aantreden: "Onvoorwaardelijk staat vast, dat elk overleg met het Nazi-regiem is en blijft buitengesloten. Geen bespreking, geen onderhandelingen met Hitler en zijn medeplichtigen is het beslist parool. Alle medewerking, waartoe het Koninkrijk in staat is, wordt verleend om het tegenwoordige Nazi-Duitsland ten onder te helpen brengen."
Een sterker contrast met de zalvende woorden van Dirk Jan de Geer is nauwelijks denkbaar. Gerbrandy formuleerde een duidelijk doel voor de nieuwe regering in Londen.

PS

Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaardeerde nieuwsbrief schenken we regelmatig aandacht aan de beslissende momenten en belangrijkste personen in de Tweede Wereldoorlog. Lees Tweede Wereldoorlog: de Hoofdrolspelers als u meer wilt weten over de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog.

Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail

Lees verder: meer Tweede Wereldoorlog

Tweede Wereldoorlog
Kabinet in oorlogstijd: evacuatie naar Londen
Het vertrek van De Geer
Kabinet in oorlogstijd: Brits bombardement op Rotterdam

'Tweede Wereldoorlog: de hoofdrolspelers' is de 'wie is wie' van deze oorlog. In deze publicatie nam Ruud van Capelleveen de belangrijkste personen op die een rol van betekenis speelden in dit wereldomvattende conflict. U kunt in deze biografiën snel de belangrijkste feiten opzoeken.
In 'Tweede Wereldoorlog: de hoofdrolspelers' van Ruud van Capelleveen treft u de biografieën aan van 165 mannen en vrouwen die in deze oorlog een beslissende rol speelden.
Tweede Wereldoorlog: de hoofdrolspelers


In 'Door de Nederlandse geschiedenis' vertelt Ruud van Capelleveen veel over de Nederlandse geschiedenis: over de moordenaar van Willem van Oranje, Balthasar Gerards, over raadpensionaris Johan van Oldenbarnevelt, die met prins Maurits in conflict raakte, over de invloed van koning Lodewijk Napoleon, die door zijn broer Napoleon Bonaparte aangewezen werd om de Franse belangen te dienen als koning over Nederland, over de Slavenhandel van de WIC en andere belangrijke episodes uit onze vaderlandse geschiedenis.
'Door de Nederlandse geschiedenis' is een bundeling van de beste artikelen van Ruud van Capelleveen over de geschiedenis van Nederland.
Door de Nederlandse geschiedenis

Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.