Radio Oranje
Stem van strijdend Nederland

Prins Bernhard voor de microfoon van Radio Oranje in 1942
Tijdens de Tweede Wereldoorlog waren de stemmen van koningin Wilhelmina, prinses Juliana en prins Bernhard regelmatig te horen via Radio Oranje. De uitzendingen begonnen met een strijdbare kreet: "Hier Radio Oranje, de stem van strijdend Nederland." Radio Oranje werd in Londen gefaciliteerd door de Britse staatsomroep BBC. Het programma duurde slechts een kwartier. Het programma van Radio Oranje werd uitgezonden door de European Service van de BBC, de zender die direct na de Duitse inval in mei 1940 begonnen was met uitzendingen speciaal gericht op de bezette gebieden in Europa.Eerste uitzending
De eerste officiële uitzending van Radio Oranje vond plaats op 28 juli 1940 en werd helemaal gevuld door een toespraak van koningin Wilhelmina. De toespraak van de koningin was opgenomen en werd via een grammofoonplaat in de studio van de BBC uitgezonden. Wilhelmina sloot haar eerste toespraak af met de woorden: "Ik wek mijn landgenoten in het vaderland en overal waar zij zich bevinden, op om, hoe donker en moeilijk de tijden ook zijn, te blijven vertrouwen in de eindoverwinning van onze zaak, die niet alleen sterk staat door kracht van wapenen, doch niet minder door het besef dat het thans gaat om onze heiligste goederen. Ik heb gezegd."Toespraken Wilhelmina
Wilhelmina zou haar volk achtenveertig keer toespreken via Radio Oranje. De koningin stak veel tijd in deze toespraken, schreef haar biograaf Cees Fasseur. Ze schreef en herschreef haar teksten in nauw overleg met haar adviseur jonkheer F. Beelaerts van Blokland. Wilhelmina kreeg het al snel aan de stok met het kabinet-De Geer. De premier vond haar te agressief en te opruiend. Toen bleek dat minister Max Steenberghe een half jaar eerder enkele zinnen uit de opname van de koningin had gewist, besloot Wilhelmina de radiotoespraken in het vervolg live uit te spreken. Hiervoor ging zij vanaf maart 1942 steeds naar de studio van de BBC. "In zo'n toespraak stond zij voor enkele minuten in rechtstreeks contact met haar volk." schreef Fasseur. "Daar mocht geen minister of andere raadsman van de kroon tussen komen en zeker niet buiten haar om."De woorden van de koningin werden door illegale kranten in Nederland verspreid. De woorden van de vorstin werden dankbaar opgepikt door illegale bladen als Je Maintiendrai en Trouw.
Jodenvervolging
De Jodenvervolging is slechts een keer ter sprake gebracht in de vele speeches van de koningin uit Londen. Wilhelmina kende al in 1942 het lot van Nederlandse Joden. De vorstin wist dat ze werden gedeporteerd, maar het is niet duidelijk of de vorstin ook daadwerkelijk heeft kunnen doorgronden wat daar precies gebeurde. De gruwelijkheid was misschien te groot. Al op 17 oktober 1942 kwam de Jodenvervolging in een toespraak van Wilhelmina ter sprake. "Ik deel van harte in uw verontwaardiging en smart over het lot van onze Joodse landgenoten; en met mijn gehele volk voel ik de onmenselijke behandeling, ja, het stelselmatig uitroeien van deze landgenoten, die eeuwen met ons samen woonden in ons gezegend vaderland, als ons persoonlijk aangedaan. Waar gij uwe gevoelens niet moogt uiten, daar doe ik dit thans voor u. Wij zullen pogen, zodra zulks mogelijk is, althans iets van dit leed te verzachten."Radio
De Duitsers begrepen heel goed dat de 'Stem van strijdend Nederland' grote indruk maakte in Nederland. De Nederlanders moesten in het geheim van Radio Oranje genieten, want het luisteren naar buitenlandse zenders was verboden. Velen verborgen hun radio op een geheime plaats. Veelal werd hiervoor de holle ruimte onder de vloer gebruikt. De Duitsers besloten in mei 1943 om alle radiotoestellen in te vorderen. 700.000 landgenoten leverden vrijwillig hun radio in. Later werden tijdens huiszoekingen nog 100.000 toestellen in beslag genomen. Bovendien stoorden de Duitsers de uitzendingen. Hierdoor waren de uitzendingen van Radio Oranje in veel plaatsen niet te beluisteren.NSB'ers mochten hun radio houden, zodat zij konden genieten van de 'gelijkgeschakelde' Nederlandse omroep en konden luisteren naar de ophitsende toespraken van Joseph Goebbels en Adolf Hitler uit Berlijn.
Invloed
Niet veel Nederlanders hebben tijdens de oorlogsjaren kunnen luisteren naar Radio Oranje en later Radio Herrijzend Nederland. De stemmen van Loe de Jong, Jan de Hartog, Herman de Man, A. den Doolaard en de leden van het koninklijke familie werden in de oorlog slechts door enkelen gehoord. Het belang en de invloed van Radio Oranje moeten daarom niet overdreven worden. Dit bleek ook uit een onderzoek van Onno Sinke. Deze historicus concludeerde dat de uitzendingen nauwelijks hebben bijgedragen tot daadwerkelijk verzet tegen de Duitse bezetter en ook niet belangrijk was als aanmoediging. "Radio Oranje werd minder beluisterd dan Nederlanders na de oorlog aangaven," schreef Sinke. "Ruim driekwart zei te hebben afgestemd op de zender, in werkelijkheid waren het er minder." De herinnering van Radio Oranje ontstond vooral in de jaren na de Tweede Wereldoorlog, toen delen van de uitzendingen in afleveringen van het bioscoopjournaal werden uitgezonden.PS
Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaardeerde nieuwsbrief schenken we regelmatig aandacht aan de beslissende momenten en belangrijkste personen in de Tweede Wereldoorlog. Lees Tweede Wereldoorlog: de Hoofdrolspelers als u meer wilt weten over de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog.Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail
Lees verder: meer Tweede Wereldoorlog
Tweede WereldoorlogLeestip
Een informatieve gratis nieuwsbrief over geschiedenis. Interessante verhalen over Historische Plaatsen, Kastelen, Royalty, WO2 en Wetenschap.
Al twintig jaar een begrip in Nederland bij liefhebbers van geschiedenis.
Mis niets ...
Neem nu een abonnement op onze
Gratis Nieuwsbrief
Mis niets ...
Neem nu een abonnement op onze
Gratis Nieuwsbrief
Tweede Wereldoorlog

In 'Tweede Wereldoorlog: de hoofdrolspelers' van Ruud van Capelleveen treft u de biografieën aan van 165 mannen en vrouwen die in deze oorlog een beslissende rol speelden.
Tweede Wereldoorlog: de hoofdrolspelers
Geschiedenis Nederland

'Door de Nederlandse geschiedenis' is een bundeling van de beste artikelen van Ruud van Capelleveen over de geschiedenis van Nederland.
Door de Nederlandse geschiedenis
Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.