Slot Zeist van Willem Adriaan van Nassau
Lustoord voor Willem Adriaan van Nassau
Achterzijde Slot Zeist omstreeks 1700 door Daniel Stoopendaal
Slot Zeist werd in de zeventiende eeuw door architect Jacobus Roman gebouwd als lustoord voor Willem Adriaan van Nassau. Hij bouwde dit slot op de plek van het middeleeuwse kasteel Zeist.Geschiedenis
Willem Adriaan had vorstelijke allures, schreef historicus A.I.J.M. Schellart. "Om op dit huis de rechten van het oude te mogen overbrengen was toestemming nodig van de Staten van Utrecht." Het oude kasteel had sinds 1536 het 'recht van ridderhofstede'. "Dit recht hield in dat de bezitter zitting kon nemen in het bestuur van het gewest, in de Ridderschap, mits hij ook aan enige andere voorwaarden kon voldoen."Willem Adriaan van Nassau kreeg toestemming. Hij sloopte de restanten van het middeleeuwse slot en begon in 1677 met de nieuwbouw.
Jacobus Roman
Jacobus Roman (1640-1716), de architect van Slot Zeist, werd geboren in Den Haag en begon zijn loopbaan als beeldsnijder. Na 1681 werkte hij alleen nog als architect. Hij begon als stadstimmerman in Leiden. In deze stad ontwierp hij de Herenpoort en het toegangsgebouw van het hofje Meermansburg aan de Oude Vest te Leiden. De ontwerpen voor het jachtslot Hoog Soeren en Het Loo bij Apeldoorn brachten hem in contact met Willem III, de stadhouder die ook koning van Engeland was. Willem III kocht Nottingham House bij Londen en liet het gebouw door Jacobus Roman verbouwen. De nieuwe naam van dit paleis werd Kensington House. Latere ontwerpen van Jacobus Roman zijn Paleis Het Loo in Apeldoorn, Huis Twickel bij Delden, het stadhuis van Deventer, Huis de Voorst bij Eefde en het stadspaleis aan de Boompjes in Rotterdam voor Cornelis de Jonge van Ellemeet. Slot Zeist was een van de eerste buitenhuizen van Jacobus Roman.Willem Adriaan
Graaf Willem Adriaan van Nassau-LaLecq (1632-1705) was de zoon van Lodewijk van Nassau-Beverweerd - een buitenechtelijke zoon van stadhouder Maurits van Oranje - en Isabella gravin van Hormes. Willem Adriaan groeide op in Parijs, waar zijn vader als diplomaat voor de Republiek werkte. Vanwege gokschulden vluchtte hij als jonge man naar de Republiek en trad in dienst bij de cavalerie. Na zijn huwelijk in 1664 met Elisabeth van der Nisse (1639-1698) vestigde hij zich in een pand naast het Mauritshuis in Den Haag. Willem Adriaan werd een vertrouweling van Willem III voor wie hij als plaatsvervanger in Zeeland optrad. Al snel werd hij in deze provincie in verband gebracht met machtsmisbruik. Willem Adriaan verkocht de best betalende overheidsbaantjes aan de meest biedende, maar Willem III, die daar van wist, bleef hem steunen.Georganiseerd volksoproer
In het Rampjaar 1672 dreigde de Republiek onder de voet te worden gelopen door Engeland en Frankrijk. Willem III wilde zijn macht vergroten, maar raadpensionaris Johan de Witt stond in de weg. Willem Adriaan en enkele andere getrouwen kwamen Willem III te hulp. Willem Adriaan, admiraal Cornelis Tromp en andere helpers van de Oranjeprins beraamden een plan om af te rekenen met de gebroeders De Witt. Cornelis de Witt zat gevangen in Den Haag. De raadpensionaris werd naar de Gevangenpoort ontboden met het voorwendsel dat zijn broer hem wilde spreken. Een ooggetuige, advocaat Gerrit Copmoyer, op het Buitenhof zag het gebeuren: een aantal opgehitste schutters drong de Gevangenpoort binnen en Cornelis en Johan werden naar buiten gesleurd. Cornelis bezweek onder de slagen van de geweerkolven van de schutters. Johan de Witt werd door notaris Van Soenen met een piek in het gezicht gestoken, waarna luitenant ter zee Maerten van Valen hem door het hoofd schoot. De lichamen van Johan en Cornelis werden hierna ontkleed en gruwelijk verminkt.Lustoord
Nu Johan de Witt niet meer in de weg stond, werd Willem III door de Republiek aangesteld als stadhouder. De helpers van de prins werden beloond. Willem Adriaan kreeg een mooie en financieel aantrekkelijke functie als diplomaat. Hij werkte voor Willem III in Keulen, Londen en Nijmegen en in 1677 kon hij de restanten van het oude Slot Zeist voor 5.000 gulden kopen. Hij begon meteen aan de nieuwbouw. Volgens Schellart kwamen eerst de beide zijvleugels van Zeist gereed. Pas in 1686 werd het belangrijkste deel opgetrokken; het verbindingsstuk tussen de beide vleugels. Willem Adriaan kon zich een grote weelde permitteren. Schellart: "Aan de inrichting werkte de beroemde Daniel Marot mee, voor plafond- en muurschilderingen en meubels. Het ontwerp voor de tuinen, het tuinmeubilair en de koetsen was eveneens van zijn hand."Gunsteling
Slot Zeist werd omgeven door prachtige tuinen met fonteinen en vijvers. Willem Adriaan van Nassau-LaLecq liet zijn gasten karpers uit eigen vijvers voorzetten. Zijn visschotels waren vermaard. Ook Willem III bezocht Slot Zeist regelmatig, maar de relatie bekoelde toen de prins er achter kwam dat de nazaat van de buitenechtelijke zoon van prins Maurits het familiewapen van Nassau voerde. Pas jaren later, in 1698, kreeg Willem Adriaan weer een diplomatieke opdracht van Willem III.Willem Adriaan en Elisabeth van der Nisse kregen dertien kinderen. "IJverig aanhanger en gunsteling van prins Willem III, behoorde Willem van Nassau-Odijk tot diegenen, wier persoon aan het hof en wier fortuin aan het leven van de grote stadhouder-koning nauw was verbonden, en na 's konings dood taande zijn aanzien en invloed aanmerkelijk," schreef Jacobus Craandijk over Willem Adriaan. "Niet lang heeft hij zijn meester en vriend overleefd."
Nassau-LaLecq
Willem Adriaan overleed op 21 september 1705. Hij werd vijf dagen later bijgezet in de grafkelder van Nassau-LaLecq in de hervormde kerk in Ouderkerk aan den IJssel. Ook de stoffelijke resten van de meeste nazaten van Willem Adriaan kregen een plaats in deze grafkelder. De familie Nassau-LaLecq stierf uit in de mannelijke lijn. Als laatste werd Jan Floris Hendrik Carel (1782-1824) in deze grafkelder bijgezet.Willem Adriaan is waarschijnlijk altijd een gokker gebleven. Zijn kinderen en kleinkinderen werden na zijn dood nog jarenlang achtervolgd door schuldeisers. Zijn nazaten woonden tot 1746 op Slot Zeist. In dat jaar kwam het huis in handen van een Amsterdamse koopman, die er een hernhutterkolonie stichtte. In 1924 werd het slot door de gemeente Zeist gekocht.
Bezoek
Slot Zeist werd na een verbouwing in 1968 heropend door prins Claus. Sindsdien kunt u het voormalige woonhuis van Willem Adriaan bezoeken.Er zijn tentoonstellingen in de rechtervleugel, daarnaast kunt u het hoofdgebouw bekijken. In het weekend worden er rondleidingen verzorgd, waarbij u de Willemszaal, de Spiegelzaal en andere zalen en vertrekken van het slot, waar u normaal gesproken geen toegang toe krijgt, kunt bekijken. Tijdens deze rondleiding wordt u veel over de geschiedenis, de architectuur en de bewoners van Slot Zeist verteld. U doet er verstandig aan om eerst contact op te nemen met het museumkasteel, want soms is Slot Zeist wegens een trouwerij of vergadering niet toegankelijk.
PS
Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaardeerde nieuwsbrief schenken we veel aandacht aan kastelen. Lees Nederlandse kastelen: van motte tot buitenplaats als u meer wilt weten over de geschiedenis van Nederlandse kastelen en het leven op kastelen door de eeuwen heen.Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail
Lees verder over kastelen: meer kasteelinformatie
Nederlandse KastelenKasteel en geschiedenis
Leestip
Een informatieve gratis nieuwsbrief over geschiedenis. Interessante verhalen over Historische Plaatsen, Kastelen, Royalty, WO2 en Wetenschap.
Al twintig jaar een begrip in Nederland bij liefhebbers van geschiedenis.
Mis niets ...
Neem nu een abonnement op onze
Gratis Nieuwsbrief
Mis niets ...
Neem nu een abonnement op onze
Gratis Nieuwsbrief
Kasteelgeschiedenis
Met 'Nederlandse kastelen: van motte tot buitenplaats' heeft Ben Hendriks een zeer toegankelijke studie geschreven over de geschiedenis van Nederlandse kastelen en het leven op kastelen door de eeuwen heen.Kastelen: Van motte tot buitenplaats
Nederlandse Kastelen
Met 'Kastelen in Nederland' laten wij u genieten van de rijkdom van onze vaderlandse geschiedenis en in het bijzonder van de prachtigste en interessantste kastelen en huizen in Nederland.Dankzij de vele illustraties is de uitgave 'Kastelen in Nederland' ook een kijkspel. Hierdoor krijgt u niet alleen een goede indruk hoe het kasteel in het Nederlandse landschap staat, maar wordt u ook geattendeerd op de uiterlijke bouwkundige bijzonderheden.
Kastelen in Nederland
Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.