Kastelen en vestingwerken in de Bommelerwaard

Overzicht vestingwerken

In de Bommelerwaard staan veel kastelen en vestingwerken, zoals kasteel Ammersoyen en kasteel Loevestein. Daarnaast vindt u in de Bommelerwaard de imponerende versterking van de stad Zaltbommel: de stadswal en bastions van deze plaats zijn vrijwel ongewijzigd gebleven en vormen nu een topmonument van nationale betekenis. Marjan Witteveen-Jansen schreef een boekje over de kastelen en de vestingwerken in de Bommelerwaard.

Bommelerwaard

De uitgave 'Kastelen en vestingwerken in de Bommelerwaard' verscheen in 2004 bij uitgeverij Aprilis in Zaltbommel. In deze uitgave treft u, na een aantal korte inleidingen over de bouwkundige ontwikkeling van het kasteel en de vesting, een overzicht van de vestingwerken in de Bommelerwaard. Achtereenvolgens behandelt Marjan Witteveen-Jansen Aalst, Ammerzoden, Brakel, Bruchem, Delwijnen, Gameren, Hedel, Hurwenen, Kerkdriel, Kerkwijk, Loevestein, Nederhemert, Kasteel Poederoijen, Rossum, Sint-Andries, de Voorne, Well en Zuilichem.
De geschiedenis van de vestingwerken en 'kastelen' van Zaltbommel worden door de schrijfster in een apart hoofdstuk besproken.

Maarten van Rossemhuis

Het Maarten van Rossemhuis is één van de fraaiste middeleeuwse panden van Zaltbommel. Met zijn arkeltorentjes op de hoeken lijkt het gebouw met dikke muren en weergang op een stadskasteel, schrijft Witteveen-Jansen. "Het is een huis uit de eerste helft van de zestiende eeuw waarin waarschijnlijk voorraden en kostbaarheden werden bewaard, maar daar is nauwelijks iets van bekend." De vier hoektorentjes hebben alleen een decoratieve functie: zij zijn niet toegankelijk.
Het hoge Maarten van Rossemhuis staat bij de stadswal van Zaltbommel. Mogelijk was dit een uitstekend uitkijkpunt voor prins Maurits, toen hij met Johan van Oldenbarnevelt en enkele andere Statenleden de vestingwerken van Zaltbommel in 1599 kwam inspecteren, mijmert Marjan Witteveen-Jansen.

Vestingstad Zaltbommel

Na het verkrijgen van stadsrechten in 1316, begon Zaltbommel met de bouw van een stenen stadsmuur. Deze muur verving een eenvoudige wal en gracht. In 1350 was men hiermee klaar. Het was een eenvoudige muur. Buiten de stadsmuur lag een gracht. "Torens verstevigden de muur en gaven uitzicht over het land. Van de poorten is alleen een gedeelte van de Waterpoort over aan de noordzijde van de stad. De andere poorten zijn gesloopt en de bruggen over de grachten zijn vervangen door dammen."
In 1505 werd Zaltbommel door Bourgondië bezet. De Bourgondische veldheer bouwde bij de Gamersche Poort het Blokhuis, waarin hij de soldaten huisvestte die de stad en de omgeving controleerden. In 1511 werd de stad door Dirk van Haaften heroverd. Hij gebruikte hiervoor een klassieke truc: zijn soldaten zaten verborgen in een schip dat met rijshout was beladen. Na deze verovering werd het Bourgondische Blokhuis vernield door de wraakzuchtige bevolking.

Tachtigjarige Oorlog

Zaltbommel komen we regelmatig tegen in de geschiedenisboekjes. Zaltbommel was in de Tachtigjarige Oorlog lange tijd een belangrijke stad voor de tegen de Spaanse overheersing in opstand gekomen provincies. Reeds in 1572 schaarde Zaltbommel zich achter de opstandige Geuzen. Twee jaar later werd de stad belegerd door de Spanjaarden. Zij konden de stad niet innemen en vertrokken naar een andere brandhaard. Na de Blokkade van 1574 werden de vestingwerken van Zaltbommel op aandringen van prins Maurits versterkt. Voordat men hiermee klaar was, belegerde de Spaanse veldheer Mendoza de stad in 1599. "Provisorisch werden de gaten in de vestingwerken gedicht en werden extra schansen aangelegd in het schootsveld; een halve maan buiten de Bossche Poort, iets verder ten oosten daarvan, een 'hoornwerk' daar weer voor, en een groot bolwerk buiten de Oenselse Poort." Het Spaanse beleg kon opnieuw met succes door de Staatse troepen worden afgeslagen. De schipbrug over de Waal speelde een belangrijke rol in deze overwinning. Via deze verbinding kon het leger van prins Maurits Zaltbommel blijven bevoorraden. De buiten de stadsmuur aangelegde verdedigingswerken van Zaltbommel waren destijds een unicum. Toen het succes ervan bewezen was, werden hoornwerken, halve manen en lunetten een gebruikelijke verdedigingswijze.

Bommelerwaard

In 'Kastelen en vestingwerken in de Bommelerwaard' staan een groot aantal afbeeldingen. Het boekje geeft een goed overzicht van de versterkingen en de geschiedenis van deze streek. De schrijfster moest zich beperken tot de hoofdzaken: als u bijvoorbeeld meer wilt weten over het verdwenen kasteel Poederoijen, dan leest u waarschijnlijk niet veel dat u nog niet wist. Het boekje is vooral geschikt voor kastelenliefhebbers die nog niet beschikken over veel informatie over de kastelen in de Bommelerwaard. Het is uiteraard wel leuk om de geschiedenis van de kastelen in de Bommelerwaard in samenhang met de latere vestingwerken te bekijken. "Kastelen noch vestingwerken zijn uitputtend behandeld. Het is een samenvattend overzicht, gebaseerd op bestaande literatuur," schrijft Marjan Witteveen-Jansen in haar voorwoord.

PS

Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaardeerde nieuwsbrief schenken we veel aandacht aan kastelen. Lees Nederlandse kastelen: van motte tot buitenplaats als u meer wilt weten over de geschiedenis van Nederlandse kastelen en het leven op kastelen door de eeuwen heen.

Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail

Lees verder over kastelen: meer kasteelinformatie

Nederlandse Kastelen
Literatuur over kastelen
Nederlandse kastelen: van motte tot buitenplaats

Met 'Nederlandse kastelen: van motte tot buitenplaats' heeft Ben Hendriks een zeer toegankelijke studie geschreven over de geschiedenis van Nederlandse kastelen en het leven op kastelen door de eeuwen heen.
Kastelen: Van motte tot buitenplaats


Met 'Kastelen in Nederland' laten wij u genieten van de rijkdom van onze vaderlandse geschiedenis en in het bijzonder van de prachtigste en interessantste kastelen en huizen in Nederland.
Dankzij de vele illustraties is de uitgave 'Kastelen in Nederland' ook een kijkspel. Hierdoor krijgt u niet alleen een goede indruk hoe het kasteel in het Nederlandse landschap staat, maar wordt u ook geattendeerd op de uiterlijke bouwkundige bijzonderheden.
Kastelen in Nederland

Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.